W postanowieniu z dnia 20 sierpnia 2025 r. (sygn. I CSK 404/25) Sąd Najwyższy przypomniał istotne rozróżnienie pomiędzy przesłankami ustanowienia rozdzielności majątkowej na przyszłość, a przesłankami dopuszczającymi jej ustanowienie z datą wcześniejszą niż dzień wytoczenia powództwa. Stanowisko Sądu zasługuje na uwagę z punktu widzenia praktyki rodzinnego prawa majątkowego, zwłaszcza w kontekście rosnącej liczby spraw rozwodowych poprzedzonych długotrwałą separacją faktyczną małżonków.
W sprawie będącej przedmiotem skargi kasacyjnej powód domagał się orzeczenia rozdzielności majątkowej z datą wsteczną, argumentując, że od dłuższego czasu pozostawał z drugim małżonkiem w stanie rozłączenia, a ponadto samodzielnie gromadził oszczędności, które – jego zdaniem – nie powinny podlegać podziałowi majątku wspólnego. Sąd Najwyższy odmówił przyjęcia skargi kasacyjnej do rozpoznania, uznając m.in., że przedstawione zagadnienia prawne miały charakter zbyt kazuistyczny i nie spełniały wymogu ogólności.
Najistotniejszym elementem omawianego orzeczenia jest jednak stanowcze odróżnienie dwóch podstaw prawnych: „ważnych powodów” (art. 52 § 1 k.r.o.), stanowiących przesłankę dla orzeczenia rozdzielności majątkowej na żądanie jednego z małżonków, oraz „wyjątkowych wypadków” (art. 52 § 2 k.r.o.), które umożliwiają orzeczenie tej rozdzielności z datą wsteczną. Jak słusznie podkreślił Sąd Najwyższy, samo pozostawanie w separacji faktycznej – choć często stanowi ważny powód do ustanowienia rozdzielności – nie może automatycznie przesądzać o istnieniu „wyjątkowego wypadku” uzasadniającego działanie z mocą wsteczną. Każdorazowo niezbędna jest pogłębiona analiza okoliczności faktycznych, w tym zwłaszcza ocena, czy w okresie rozłączenia doszło do faktycznego ustania współdziałania małżonków w zarządzie majątkiem wspólnym.
W świetle omawianego orzeczenia, warto podkreślić, że praktyka wykorzystywania instytucji rozdzielności majątkowej, jako narzędzia ochrony majątku osobistego jednego z małżonków, powinna być podejmowana ze szczególną rozwagą. Sąd, nawet przy stwierdzonym rozłączeniu, nie ma obowiązku orzekania o rozdzielności z datą wsteczną – posiada w tym zakresie jedynie uprawnienie uznaniowe, którego wykonanie zależy od całościowej oceny sprawy.
Dla praktyki prawniczej orzeczenie to przypomina o znaczeniu precyzyjnego formułowania żądań i argumentacji prawnej w sprawach o rozdzielność majątkową, jak również o potrzebie posługiwania się instytucjami prawa rodzinnego w sposób zgodny z ich ratio legis, z poszanowaniem zasady dobra rodziny oraz równości udziałów małżonków w majątku wspólnym.