Roszczenie o zwrot nakładów na rzecz wspólną po zbyciu udziałów

W uchwale SN z 21 lutego 2008 roku, o sygn. III CZP 144/07, Sąd Najwyższy rozważył, czy odpowiedzialność z tytułu zaspokojenia roszczeń współwłaściciela, który dokonał nakładów na rzecz wspólną, ponoszą osoby będące współwłaścicielami rzeczy w chwili orzekania o odpowiedzialności z tego tytułu, czy też osoby będące współwłaścicielami w czasie, kiedy dany nakład został dokonany.

Pożytki i inne przychody z rzeczy wspólnej przypadają współwłaścicielom w stosunku do wielkości udziałów. W takim samym stosunku współwłaściciele ponoszą wydatki i ciężary związane z rzeczą wspólną. Artykuł 207. Kodeksu cywilnego określający zasady udziału w wydatkach i przychodach wniesionych do majątku wspólnego przez współwłaścicieli nie określa jednak jednoznacznie, czy dotyczy współwłaścicieli w czasie orzekania czy w chwili dokonania nakładu. Z tego względu konieczne było rozwianie wątpliwości interpretacyjnych przez Sąd Najwyższy.

SN wskazał, że roszczenie o zwrot wartości nakładów poniesionych przez jednego ze współwłaścicieli na rzecz wspólną przysługuje przeciwko osobom, które były współwłaścicielami w czasie dokonywania tych nakładów. Zdaniem sądu przepisy kodeksu wskazują, że roszczenie o zwrot odpowiedniej części wydatków jest roszczeniem względnym, czyli powstającym i realizowanym w stosunkach między współwłaścicielem, który poniósł wydatki i podmiotem, który w chwili ich poniesienia był obowiązany do zapłaty odpowiedniej części wydatków.

Sąd Najwyższy zastanowił się również, czy może mieć znaczenie fakt, iż aktualny współwłaściciel rzeczy zobowiązany do zwrotu wartości nakładów nabył udział we współwłasności na podstawie umowy o charakterze nieodpłatnym. W przedmiotowej sprawie bowiem współwłaściciele zbyli swoje udziały w formie darowizny. Zdaniem SN nieodpłatność czynności nabycia udziału we współwłasności nie będzie miała znaczenia. Z art. 207 Kodeksu cywilnego nie wynika bowiem, by ustawodawca wiązał modyfikację reguł rozliczeń między współwłaścicielami z nieodpłatnym charakterem nabycia udziału.

Należy zwrócić uwagę, że wcześniejsze orzecznictwo sądów było odmienne. Jednakże od 2008 roku sądy jednolicie orzekają, iż roszczenie o zwrot wartości nakładów poniesionych przez jednego ze współwłaścicieli na rzecz wspólną przysługuje przeciwko osobom, które były współwłaścicielami w czasie dokonywania tych nakładów, również wtedy, gdy osoby te zbyły swoje udziały nieodpłatnie.