Tag: dobro rodziny

  • Zwrot wydatków i nakładów przed i po podziale majątku wspólnego

    Zasady dokonywania przez małżonków rozliczeń z tytułu wydatków i nakładów poczynionych z majątku wspólnego na majątki osobiste każdego z nich oraz poczynionych z majątków osobistych na majątek wspólny reguluje art. 45 k.r.o. Jak stanowi ustawa, każdy z małżonków powinien zwrócić wydatki i nakłady poczynione z majątku wspólnego na jego majątek osobisty, z wyjątkiem wydatków i nakładów koniecznych na przedmioty majątkowe przynoszące dochód. Małżonek może żądać zwrotu wydatków i nakładów, które poczynił ze swojego majątku osobistego na majątek wspólny. Nie można jednak żądać zwrotu wydatków i nakładów zużytych w celu zaspokojenia potrzeb rodziny, chyba że zwiększyły wartość majątku w chwili ustania wspólności

    Zgodnie z art. 45 § 2 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego, zwrotu dokonuje się przy podziale majątku wspólnego. Sąd może jednakże nakazać wcześniejszy zwrot, jeżeli wymaga tego dobro rodziny. Zgodnie z Wyrokiem Sądu Apelacyjnego w Szczecinie z dnia 5 grudnia 2012 roku (o sygn. akt I ACa 589/12) „Dobro rodziny, o którym mowa w art. 45 § 2 k.r.o. rozumieć należy szeroko i interpretować zgodnie z celem powołanego przepisu. Celem tym jest doprowadzenie do dokonania w jednym postępowaniu kompleksowego rozliczenia kwestii majątkowych między byłymi małżonkami.”. B. Kubica wskazuje również, że „W piśmiennictwie trafnie podkreśla się, że oceniając przesłankę dobra rodziny, sąd powinien badać sytuację konkretnej rodziny, a zatem nie jest możliwe określenie ogólnych kryteriów, które pozwalają na wcześniejsze rozliczenia. W praktyce przykładem wystąpienia możliwości stosowania art. 45 § 2 k.r.o. jest sytuacja, w której po dokonaniu odpowiednich wydatków czy nakładów pożycie małżeńskie uległo rozkładowi” (B. Kubica [w:] Kodeks rodzinny i opiekuńczy. Komentarz, red. M. Fras, M. Habdas, Warszawa 2021, art. 45.). Warto również podkreślić, że nie jest dopuszczalne wcześniejsze dokonanie rozliczeń w drodze zawarcia przez małżonków stosownej umowy, co wynika ze szczególnego charakteru tego przepisu i wyłącznego uprawnienia sądu do oceny przesłanki „dobra rodziny”.

    Jak pisze S. Madaj(Madaj, Postępowanie nieprocesowe…, s. 128) biorąc pod uwagę powyższe,możemy uznać a contrario, że nie ma możliwości zwrotu późniejszego, czyli takiego który miałby nastąpić po podziale majątku wspólnego. Stanowisko to podziela orzecznictwo – w postanowieniu z 2.02.2005 r., IV CK 454/04, Sąd Najwyższy stwierdził, że „po zapadnięciu prawomocnego postanowienia o podziale majątku wspólnego nie można już dochodzić roszczeń z tytułu zwrotu nakładów z majątku odrębnego na majątek wspólny oraz majątku wspólnego na majątek odrębny”.

    Zagadnienie wcześniejszego zwrotu pozostaje przedmiotem sporu w doktrynie. W myśl poglądu A. Szpunara, „zwrot ten możliwy jest tylko w czasie od chwili ustania wspólności majątkowej do czasu dokonania podziału majątku wspólnego” (A. Szpunar, O szkodzie wyrządzonej przez jednego z małżonków w majątku wspólnym, Prawo Asekuracyjne 1998, nr 2, s. 17 i n.). Drugie stanowisko zwraca uwagę na to, że „w art. 45 § 2 k.r.o. umieszczono klauzulę generalną dobra rodziny i z tego względu nie należy zamykać definitywnie drogi do jeszcze wcześniejszego nakazania zwrotu i w szczególnych wypadkach opowiedzieć się należy za możliwością sądowego nakazania zwrotu także w czasie trwania wspólności” (por. T. Sokołowski, Szkoda wyrządzona przez małżonka w majątku wspólnym, Prawo Asekuracyjne 1998, nr 3, s. 45 i n.). Na poprawność takiej wykładni wskazuje to, że zniesienie wspólności może być sprzeczne z dobrem rodziny, jeśli tylko jedno z małżonków pracuje zawodowo, a drugie zajmuje się wychowywaniem dzieci i prowadzeniem domu. W takim wypadku zwrot nakładu do majątku wspólnego może pozytywnie wpłynąć na sytuacje rodziny, jednocześnie nie wyłącza korzyści wynikających z ustroju wspólności majątkowej. Ważne jest, aby nakazanie zwrotu z majątku osobistego nakładów lub wydatków miało miejsce bez zbędnej zwłoki, gdyż może się zdarzyć, że majątek ulegnie nie dającemu się przewidzieć pomniejszeniu.

    Żądanie wcześniejszego zwrotu poczynionych nakładów i wydatków rozpoznawane jest wyłącznie w trybie procesowym. Wynika to z tego, że w Kodeksie postępowania cywilnego nie ma przepisu, który wskazywał by na możliwość rozpoznawania tego rodzaju spraw w trybie nieprocesowym. Zgodnie z postanowieniem Sądu Najwyższego z 12 kwietnia 2000 r. (IV CKN 27/2000) tryb procesowy właściwy jest również wtedy, gdy po ustaniu współwłasności majątkowej nie istnieje wspólny majątek jako obiekt podziału.

  • Ważne powody do ustanowienia rozdzielności majątkowej

    Zgodnie z art. 52 §  1 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego z ważnych powodów każdy z małżonków może żądać ustanowienia przez sąd rozdzielności majątkowej. Przepis ten nie precyzuje jednak konkretnych sytuacji i powodów, które mogłyby zostać uznane przez sąd za ważne.

    W wyroku z dnia  31 stycznia 2003  r. o sygn. IV CKN 1710/00 Sąd Najwyższy podkreślił rolę ustroju małżeńskiej wspólności majątkowej. Ma ona na celu wzmocnienie rodziny oraz zapewnienie jej ustabilizowanej bazy materialnej i najpełniej realizuje zasadę równych praw obojga małżonków w dziedzinie stosunków majątkowych, stanowiących materialną podstawę funkcjonowania rodziny. Przez ważne powody, dające podstawę do zniesienia tej wspólności, sąd rozumie wytworzenie się takiej sytuacji, która w konkretnych okolicznościach faktycznych wywołuje stan pociągający za sobą naruszenie lub poważne zagrożenie interesu majątkowego jednego z małżonków i z reguły także dobra rodziny.

    Jako przykłady zaistnienia tych ważnych powodów Sąd Najwyższy wypowiadał się wielokrotnie.

    Separacja

    W wyroku z dnia 24 listopada 2017 r. o sygn. I CSK 118/17 jako jeden z takich powodów SN uznał separację między małżonkami. Sąd stwierdził, że długotrwała faktyczna separacja może usprawiedliwiać ustanowienie rozdzielności majątkowej przez sąd, jeżeli ten stan rzeczy uniemożliwia współdziałanie w zarządzaniu majątkiem wspólnym, pociąga za sobą naruszenie lub poważne zagrożenie interesu majątkowego jednego z małżonków lub też skutkuje trwałym zerwaniem wszelkich stosunków majątkowych i brakiem możliwości podejmowania wspólnych decyzji gospodarczych.

    Zerwanie stosunków majątkowych

    Natomiast w wyroku  z dnia  14 stycznia 2005  r. o sygn. III CK 112/04 Sąd Najwyższy stwierdził, że przesłanką zastosowania art. 52 § 1 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego może być trwałe zerwanie wszelkich stosunków majątkowych oraz brak możliwości podejmowania wspólnych decyzji gospodarczych.

    Postępowanie karne

    W wyroku z dnia 15 października 1998 r. (I CKN 854/97) Sąd Najwyższy uznał, że wszczęcie postępowania karnego przeciwko jednemu z małżonków może stanowić ważny powód do zniesienia wspólności ustawowej.

    Trwonienie pieniędzy

    W wyroku  z dnia  10 lutego 1997  r. (sygn. I CKN 70/96) Sąd Najwyższy za ważny powód uzasadniający zniesienie wspólności majątkowej między małżonkami uznał wytworzenie przez jednego z nich takiej sytuacji, w której dalsze trwanie wspólności zagraża interesom drugiego małżonka i dobru rodziny, co może mieć miejsce zwłaszcza wówczas, gdy jeden z małżonków trwoni wspólny dorobek lub wykazuje zupełną niegospodarność.

    Lekkomyślne zaciągnięcie długów

    Przyjmuje się dopuszczalność uznania za „ważny powód” w rozumieniu art. 52 § 1 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego m.in. lekkomyślne zaciąganie przez jednego z małżonków długów podważających podstawę utrzymania rodziny. Jednocześnie sąd zaznaczył, że w takiej sytuacji ustalenia przez sąd wymaga zarówno element lekkomyślności, jak i zagrożenia bytu rodziny (II CRN 95/93 – Wyrok Sądu Najwyższego wyrok  z dnia  17 września 1993 r.).

    Należy pamiętać, że to zawsze do decyzji sądu rozpatrującego sprawę należy decyzja o uznaniu danych powodów za ważne. Nie ulega jednak wątpliwości, że orzecznictwo Sądu Najwyższego ma duży wpływ na orzekanie innych sądów.

    KS