Tag: majątek

  • Środki ochrony prawnej małżonka dłużnika

    Zdarza się, że jeden z małżonków posiada nieuregulowane zobowiązania, zaciągnięte przed zawarciem małżeństwa oraz powstania ustawowego lub umownego ustroju majątkowego. W sytuacji, gdy małżonek będący dłużnikiem wdaje się w spór sądowy, w którym dochodzi do wydania wyroku nakazującego zapłatę na rzecz wierzyciela, drugi małżonek jako osoba niebędąca dłużnikiem powinien mieć świadomość przysługujących mu środków ochrony prawnej.

    Często w takiej sytuacji wierzyciel, po uzyskaniu korzystnego dla siebie orzeczenia sądowego, nie zabezpiecza interesu prawnego małżonka dłużnika, a więc osoby niebędącej dłużnikiem względem tego wierzyciela, podejmując dalsze kroki prawne celem szybkiego odzyskania należności w drodze postępowania egzekucyjnego.

    Aby skierować orzeczenie do egzekucji komorniczej, wierzyciel musi uzyskać sądową klauzulę wykonalności. Złożenie wniosku do sądu powszechnego o nadanie klauzuli wykonalności inicjuje postępowanie klauzulowe w sądzie. Małżonek dłużnika może już na tym etapie zgłaszać zarzuty wynikające z art. 41 § 3 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego, zgodnie z którym: Jeżeli wierzytelność powstała przed powstaniem wspólności lub dotyczy majątku osobistego jednego z małżonków, wierzyciel może żądać zaspokojenia z majątku osobistego dłużnika, z wynagrodzenia za pracę lub z dochodów uzyskanych przez dłużnika z innej działalności zarobkowej, jak również z korzyści uzyskanych z jego praw, o których mowa w art. 33 pkt 9. Interwencja prawna na tym etapie jest jednak utrudniona, bowiem sąd nie doręcza co do zasady wniosku o nadanie klauzuli wykonalności na dany tytuł egzekucyjny dłużnikowi ani małżonkowi dłużnika, zatem zajęcie stanowiska przez samego małżonka będącego dłużnikiem lub małżonka dłużnika przed nadaniem sądowej klauzuli wykonalności jest utrudnione. Dodatkowo, na tym etapie sprawy badanie przez Sąd zasadności roszczenia stwierdzonego tytułem egzekucyjnym jest ograniczone.

    Jeśli już dochodzi do nadania klauzuli wykonalności, której treść pozwala na egzekucję w zakresie godzącym w prawa małżonka niebędącego dłużnikiem, środki ochrony prawnej tego małżonka są inne. Wspomniał o tym Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 17 stycznia 2020 r. (sygn. akt: IV CSK 499/18), z którego wynika, że małżonek niebędący dłużnikiem może – poprzez wniesienie powództwa przeciwegzekucyjnego – żądać pozbawienia tytułu wykonawczego w całości lub w części, albo jego ograniczenia. Co istotne, małżonek ten w toku postępowania przeciwegzekucyjnego może zgłaszać nie tylko zarzuty przysługujące mu jako nie-dłużnikowi, ale także podnosić zarzuty, których małżonek będący dłużnikiem wcześniej nie podniósł w procesie zakończonym wydaniem tytułu egzekucyjnego, choć przysługiwały mu z mocy prawa, takie jak zarzut spełnienia świadczenia, przedawnienia czy kwestionowanie samego istnienia zobowiązania zgłoszonego w wytoczonym przez wierzyciela powództwie. Zapatrywania prawne Sądu Najwyższego wynikają wprost z treści art. 840 § 1 pkt 3 Kodeksu postępowania cywilnego: Dłużnik może w drodze powództwa żądać pozbawienia tytułu wykonawczego wykonalności w całości lub części albo ograniczenia, jeżeli małżonek, przeciwko któremu sąd nadał klauzulę wykonalności na podstawie art. 787, wykaże, że egzekwowane świadczenie wierzycielowi nie należy się, przy czym małżonkowi temu przysługują zarzuty nie tylko z własnego prawa, lecz także zarzuty, których jego małżonek wcześniej nie mógł podnieść.

    Jeśli zatem Twój małżonek znajduje się w sporze prawnym z wierzycielem i potencjalnie w krótkim czasie może dość do wszczęcia postępowania egzekucyjnego, skorzystaj z profesjonalnej pomocy prawnej już na najwcześniejszym etapie sprawy, by uniknąć skutków niecelowego postępowania egzekucyjnego.

  • Połączenie w jednym postępowaniu sprawy o dział spadku ze sprawą o zniesienie współwłasności i sprawą o podział majątku wspólnego


    Zgodnie z postanowieniem Sądu Najwyższego z dnia 20 marca 2024 r. (III CZ 208/23) artykuł 689 k.p.c. zezwala na połączenie w jednym postępowaniu sprawy o dział spadku ze sprawą o zniesienie współwłasności i sprawą o podział majątku wspólnego po ustaniu wspólności majątkowej małżeńskiej. Gdy w skład spadku wchodzi udział w majątku, który był objęty wspólnością małżeńską, i wcześniej nie doszło do przesądzenia ewentualnych zwrotów z tytułu nakładów, wydatków oraz innych świadczeń z majątku wspólnego na majątek odrębny lub odwrotnie, połączenie w jednym postępowaniu działu spadku z podziałem majątku wspólnego po ustaniu wspólności majątkowej małżeńskiej jest konieczne. Dopóki bowiem nie nastąpi przesądzenie wspomnianych zwrotów, nie jest możliwe – a według art. 684 k.p.c. konieczne – ustalenie składu i wartości dzielonego spadku.

  • Rozliczenie nakładów pomiędzy majątkami osobistym i wspólnym

    Zgodnie z postanowieniem Sądu Najwyższego z dnia 14 lutego 2024 r. (III CZ 279/23)
    roszczenie o zwrot nakładów z majątku wspólnego na osobisty i odwrotnie (art. 45 k.r.o.), chociaż na podstawie art. 45 § 2 k.r.o. i art. 567 § 1 k.p.c. jest rozstrzygane w postępowaniu nieprocesowym, podlega regułom właściwym dla roszczenia procesowego o zapłatę. Dotyczy to także orzekanego z urzędu zwrotu nakładów na majątek osobisty z majątku wspólnego (art. 45 § 1 zdanie 1 k.r.o.). Zatem sąd ustala wartość nakładów tylko przesłankowo, a nie w wyodrębnionym rozstrzygnięciu, w celu zasądzenia odpowiedniej sumy od małżonka wzbogaconego. W obydwu przypadkach drugiemu małżonkowi (zubożonemu) co do zasady przysługuje połowa wartości nakładów. Wspólna wierzytelność o zapłatę wartości nakładów z majątku wspólnego na osobisty z chwilą ustania wspólności dzieli się równo między małżonków (art. 379 k.c.), a tym samym w połowie wygasa (nie można być swoim własnym dłużnikiem). W przypadku nakładu z majątku osobistego na wspólny obydwoje małżonkowie także po połowie powinni zwrócić nakład, czyli małżonkowi, który dokonał nakładu, przysługuje od drugiego połowa wartości nakładu.

  • Nakłady pomiędzy majątkami osobistymi małżonków

    Zgodnie z postanowieniem Sądu Najwyższego z dnia 14 lutego 2024 r. (I CSK 3041/23) na podstawie art. 45 § 2 k.r.o. i art. 567 § 1 k.p.c. w postępowaniu o podział majątku wspólnego sąd rozstrzyga także o roszczeniach z tytułu nakładów z majątku wspólnego na majątek osobisty i odwrotnie. W postępowaniu o podział majątku wspólnego w ogóle nie rozpoznaje się roszczeń o zwrot nakładu z majątku osobistego na osobisty drugiego małżonka. Jednak dotyczy to tylko nakładów dokonywanych wprost z majątku osobistego na osobisty.

  • Nieusprawiedliwione rozporządzenie składnikami majątku wspólnego przez jednego z małżonków

    Zgodnie z uchwał Sądu Najwyższego z dnia 14 maja 2024 r. (III CZP 38/23) w postępowaniu o podział majątku wspólnego po ustaniu wspólności majątkowej między małżonkami (art. 567 § 1 i 3 w zw. z art. 684 k.p.c.) sąd z urzędu rozstrzyga także o roszczeniach wynikających z nieusprawiedliwionego rozporządzenia składnikami majątku wspólnego przez jednego z małżonków na własne potrzeby przed ustaniem wspólności majątkowej małżeńskiej.

    W omawianej sprawie małżonkowie w czasie trwania wspólności majątkowej prowadziły wspólne gospodarstwo domowe i posiadały wspólne rachunki bankowe. Mąż prowadził działalność gospodarczą, z której strony czerpały dochody na potrzeby gospodarstwa domowego. Żona zaś zajmowała się głównie domem i dziećmi, nie była zatrudniona zawodowo. W pierwszych latach działalności przedsiębiorstwa pomagała w prowadzeniu biura, nie zarządzała jednak nim i nie była zatrudniona przez męża.

    Mąż nie wykazał, w jaki sposób wydał środki stanowiące dochód przedsiębiorstwa za lata 2010-2013 w kwocie 12 575 215,89 zł, a Sąd Rejonowy w zasadzie nie wypowiedział się w tej materii. Zdaniem Sądu drugiej instancji ciężar dowodu co do sposobu zużycia środków pochodzących z majątku wspólnego spoczywa na małżonku, który tymi środkami dysponuje, czyli w tym wypadku na J.K., jako zarządzającym przedsiębiorstwem. Rozmiar tej kwoty był taki, że nie mógł on poprzestać na zdawkowym wyjaśnieniu, iż środki te zostały zużyte w trakcie trwania wspólności majątkowej, lecz należało od niego wymagać szczegółowego ich rozliczenia. Zdaniem Sądu Okręgowego większość tych środków została zawłaszczona przez uczestnika postępowania. Nie ma przy tym znaczenia, czy je ukrył, czy zużył, bo skoro ich los jest nieznany, to nie ma możliwości fizycznego objęcia ich rzeczywistym podziałem, lecz można tylko rozliczyć ich wartość. Z korzyścią dla uczestnika postępowania można przyjąć w drodze domniemania faktycznego, że z dochodów przedsiębiorstwa za lata 2010-2013 wynoszących 12 575 215,89 zł wydatkował on na utrzymanie rodziny 459 200 zł, a tym samym do rozliczenia z wnioskodawczynią pozostało 12 116 015,89 zł.

    Ostatecznie Sąd Okręgowy zasądził od męża na rzecz żony kwotę 4 399 505,91 zł tytułem rozliczenia majątku wspólnego, płatną w terminie trzech miesięcy od daty prawomocności postanowienia z ustawowymi odsetkami za opóźnienie.

  • Ważny powód do ustanowienia rozdzielności majątkowej przez sąd.

    Zgodnie z wyrokiem Sądu Najwyższego z dnia 13 stycznia 2000 r. (II CKN 1070/98). „Ważnym powodem” w rozumieniu art. 52 § 1 k. r. o. nie jest każda postać (przejaw) separacji faktycznej małżonków, lecz tylko taka, która zarazem uniemożliwia im lub znacznie utrudnia współdziałanie w zarządzie ich majątkiem wspólnym.

  • Sposoby ustanowienia rozdzielności majątkowej w trakcie trwania małżeństwa

    Ustanowienie rozdzielności majątkowej w czasie trwania małżeństwa to proces, w którym małżonkowie decydują się na oddzielenie swoich majątków, tak aby każde z nich zarządzało i było odpowiedzialne za swoje własne mienie. W polskim porządku prawnym, ten proces może być przeprowadzony na dwa główne sposoby:

    Umowa majątkowa małżeńska (intercyza)

    Małżonkowie mogą zawrzeć umowę majątkową małżeńską (potocznie nazywaną intercyzą), która zmienia ustrój majątkowy małżeński z ustawowej wspólności majątkowej na rozdzielność majątkową. Umowa ta może być zawarta zarówno przed zawarciem małżeństwa, jak i w trakcie jego trwania. Umowa taka musi być sporządzona w formie aktu notarialnego. Od momentu zawarcia umowy każde z małżonków posiada oddzielny majątek i zarządza nim samodzielnie. Dochody, które każde z nich uzyskuje po zawarciu umowy, stają się ich wyłączną własnością. Konieczne jest dokonanie podziału majątku objętego dotychczasowego wspólnotą. Możliwe jest nabywanie rzeczy na zasadach współwłasności w częściach ułamkowych. Warto zaznaczyć, że ustanowienie rozdzielności majątkowej odnosi się jedynie do sfery majątkowej, a nie odnosi się do wzajemnych praw i obowiązków małżonków.

    Rozdzielność majątkowa ustanowiona przez sąd

    Jeśli małżonkowie nie mogą dojść do porozumienia w kwestii ustanowienia rozdzielności majątkowej lub jeśli sytuacja tego wymaga (np. gdy jeden z małżonków działa na szkodę wspólnego majątku), można złożyć wniosek do sądu o ustanowienie rozdzielności majątkowej. Sąd rozpatruje sprawę i decyduje o ustanowieniu rozdzielności majątkowej. Sąd może ustalić datę rozdzielności na wcześniejszą, jeśli zachodzą ku temu ważne powody (w przypadku umowy sporządzonej przed notariuszem nie jest to możliwe). Po ustanowieniu rozdzielności majątkowej przez sąd, każdy z małżonków ma odrębny majątek, a ich wspólny majątek zostaje podzielony.

    Kiedy warto rozważyć rozdzielność majątkową?

    Rozdzielność majątkowa może być korzystna w sytuacjach, gdy jedno z małżonków prowadzi działalność gospodarczą i istnieje ryzyko powstania długów. Małżonkowie mogą mieć również różne podejście do zarządzania finansami. Istnieje ryzyko rozwodu i związanych z tym komplikacji finansowych. W obu przypadkach ustanowienie rozdzielności majątkowej wymaga przemyślenia oraz często porady prawnej, aby dokładnie zrozumieć konsekwencje tego kroku.

  • Rozwód z podziałem majątku

    Zgodnie z postanowieniem Sądu Najwyższego z dnia 16 czerwca 2016 r. (V CZ 25/16) przeprowadzenie w wyroku rozwodowym podziału majątku wspólnego stron nie powoduje nadmiernej zwłoki postępowania nie tylko wtedy, gdy między stronami nie ma sporu co do składu i sposobu podziału tego majątku, lecz także wtedy, gdy wyjaśnienie spornych między stronami okoliczności, bądź też takich okoliczności, które sąd obowiązany jest ustalić z urzędu, wymaga przeprowadzenia postępowania dowodowego w ograniczonym przedmiotowo i czasowo zakresie. Decyzję co do pozostawienia bez rozpoznania wniosku strony o dokonanie podziału majątku wspólnego w wypadku, gdy przeprowadzenie takiego podziału powodowałoby nadmierną zwłokę w postępowaniu, zamieszcza sąd – stosownie do okoliczności – albo w odrębnym postanowieniu, wydanym w toku postępowania o rozwód, albo w sentencji wyroku rozwodowego. Nie podlega ona odrębnemu zaskarżeniu.

    2. Podział majątku wspólnego jest objęty fakultatywną kognicją sądu rozwodowego i byli małżonkowie mogą dokonać jego podziału po ustaniu wspólności w postępowaniu nieprocesowym (art. 566-567 k.p.c.).

  • Skutek wsteczny orzeczenia o ustanowieniu rozdzielności majątkowej


    Zgodnie z postanowieniem Sądu Najwyższego z dnia 29 sierpnia 2023 r. (I CSK 4573/22) orzeczeniu o ustanowieniu rozdzielności majątkowej skutek wsteczny powinien być nadawany w sytuacjach rzadkich i wyjątkowych. Wspólność majątkowa jest przypisaną małżeństwu jego cechą ustrojową. Stąd też orzeczenie jej zniesienia może nastąpić tylko w okolicznościach wyjątkowych, a w żadnym wypadku nie wcześniej niż w dniu, w którym aktualnie staje się ustalenie istnienia ważnych powodów w rozumieniu art. 52 § 1 k.r.o. Ocena tych okoliczności przez Sąd zależy każdorazowo od konkretnych okoliczności faktycznych, gdyż musi mieć charakter zindywidualizowany.

  • Podział majątku i dział spadku a podatek od czynności cywilnoprawnych (PCC)

    Zgodnie z ustawą z dnia 9 września 2000 r. o podatku od czynności cywilnoprawnych opodatkowaniu podlega tylko dział spadku zatem od podziału majątku wspólnego nie płaci się PCC (art. 1).

    Co więcej od działu spadku należy zapłacić PCC tylko w części dotyczącej spłat i dopłat (art. 1 ust.1 pkt.f). Obowiązek podatkowy ciąży na podmiocie nabywającym rzeczy lub prawa majątkowe ponad udział w spadku lub we współwłasności (art. 4 ust.5). Podstawą opodatkowania jest wartość rynkowa rzeczy lub prawa majątkowego nabytego ponad wartość udziału w spadku (art. 6 ust. 1 pkt. 5). Stawka podatku wynosi standardowo 1 %. Natomiast przy przeniesieniu własności nieruchomości, rzeczy ruchomych, prawa użytkowania wieczystego, własnościowego spółdzielczego prawa do lokalu mieszkalnego, spółdzielczego prawa do lokalu użytkowego oraz wynikających z przepisów prawa spółdzielczego: prawa do domu jednorodzinnego oraz prawa do lokalu w małym domu mieszkalnym – 2% (art. 7 ust.1 pkt.2)