Tag: majątek osobisty

  • Nakłady na majątek osobisty małżonka w perspektywie podziału majątku wspólnego.

    Kwestią nakładów na majątek osobisty małżonka zajął się Sąd Najwyższy (Postanowienie Sądu Najwyższego I CSK 3142/22 z dnia 21 grudnia 2022 r.).

    Wciąż najczęściej wybieranym rozwiązaniem, jeżeli chodzi o formę ustroju majątkowego małżonków, jest wspólność majątkowa. Jest to w pewnym sensie rozwiązanie preferowane przez ustawodawcę, uregulowane jako podstawowe i w pewnym sensie preferowane przez niego.

    Wspólność majątkowa raz ustanowiona, nie musi trwać już jednak zawsze. Zgodnie z przepisami kodeksu rodzinnego i opiekuńczego, może zostać ona zniesiona w różny sposób, np. poprzez wprowadzenie przez małżonków umownego ustroju majątkowego już w czasie trwania małżeństwa, poprzez wprowadzenie przymusowej rozdzielności majątkowej czy przez sąd na wniosek któregokolwiek z małżonków z ważnych powodów. Ustanie wspólności majątkowej powoduje także orzeczenie separacji lub rozwodu.

    W momencie ustania wspólności majątkowej, zgodnie z art. 45 §1 i 2 k.r. i. o., przy podziale majątku wspólnego należy dokonać rozliczeń między małżonkami, tak aby uwzględnić wkłady małżonków na poczet majątku wspólnego. Z pewnością nie budzi do wątpliwości. Jednakże, podkreślić należy, że takiego rodzaju rozliczeń należy dokonać w drugą stronę. Wziąć należy pod uwagę przyrosty majątku osobistego małżonka, kosztem majątku wspólnego.

    Tytułem zobrazowania twierdzenia Sądu w drodze prostego przykładu:

    Jeżeli żona posiada mieszkanie przed ślubem (czyli posiada je w majątku osobistym), ale po ślubie dokona jego remontu z pieniędzy zarobionych przez nią i męża, w przypadku podziału majątku wspólnego, mąż będzie uprawniony do żądania nie tylko zwrotu nominalnego nakładu, ale również zwiększenia przypadającej mu udziału w majątku o odpowiednią część wartości, o którą wzrosła wartość mieszkania żony w wyniku remontu

    W omawianej sprawie  Sąd Okręgowy orzekł o rozliczeniu nakładów z majątku wspólnego małżonków na wniesiony przez uczestnika wkład do spółki cywilnej, przekształconej następnie w spółkę jawną, bez złożenia przez wnioskodawczynię stosownego żądania; we wniosku i w dalszym toku postępowania wnioskodawczyni żądała bowiem 1/4 dochodu ze sprzedaży przedsiębiorstwa spółki. Nadto Sąd – zdaniem uczestnika: błędnie – ocenił, że rozliczeniu podlega kwota stanowiąca równowartość udziału uczestnika w spółce jawnej w dniu ustania wspólności majątkowej, która to wartość dalece różni się od kwoty rzeczywiście wpłaconej przez uczestnika tytułem wkładu do spółki cywilnej, przekształconej następnie w spółkę jawną.

    Zdaniem Sądu Najwyższego wystarczające jest wskazanie na dokonanie określonego nakładu (w postaci pieniężnej lub nakładu rzeczowego) i wykazanie jego poczynienia.  Wysokość zaś kwoty, która z tego tytułu powinna być uwzględniona w rozliczeniach dokonywanych w ramach podziału majątku wspólnego, niejednokrotnie nie musi finalnie odpowiadać nominalnej wartości nakładu, nierzadko dokonanego na wiele lat przed ustaniem wspólności ustawowej; wysokość ta podlega bowiem ustaleniu z uwzględnieniem wypracowanych w tym zakresie zasad właściwych dla postępowania działowego.

    Takie stanowisko, znajdujące umocowanie w brzmieniu przywołanych przepisów, wyraża ideę ochrony – przez odtworzenie pełnej wartości – majątku wspólnego, uszczuplonego wskutek nakładów na majątek osobisty małżonka.

  • Nakłady z majątku osobistego na majątek osobisty współmałżonka

    Sąd Najwyższy postanowieniem z dnia 3 kwietnia 1970 r. o sygn. akt III CRN 90/70 rozstrzygnął, w jaki sposób należy dokonywać rozliczenia nakładów poczynionych z majątku osobistego jednego z małżonków na majątek osobisty drugiego małżonka.

    Postanowienie zostało wydane w związku ze wnioskiem byłej małżonki o podział majątku wspólnego nabytego w trakcie trwania małżeństwa. Zdaniem wnioskodawczyni do majątku wspólnego wszedł jej wkład gotówkowy w kwocie 20 000 zł, który przekazała swojemu byłemu mężowi jeszcze przed zawarciem małżeństwa. Wkład ten miał być przeznaczony na zakup nieruchomości. Sąd pierwszej instancji przychylił się do argumentacji wnioskodawczyni i w wyroku o podziale majątku wspólnego zasądził kwotę 20 000 zł od byłego męża na jej rzecz.

    Sąd drugiej instancji oddalił rewizję – środek odwoławczy wówczas przysługujący uczestnikom, wniesioną przez wnioskodawczynię i jej byłego męża od postanowienia sądu pierwszej instancji. Następnie Prokurator Generalny wniósł rewizję nadzwyczajną, domagając się uchylenia postanowienia sądu drugiej instancji w zakresie w jakim oddalało ono rewizję uczestnika – byłego męża wnioskodawczyni oraz uchylenia postanowienia sądu pierwszej instancji w części w jakiej ustalało wniesienie przez wnioskodawczynię do majątku wspólnego kwoty 20 000 zł i w jakiej zasądzało od uczestnika na rzecz wnioskodawczyni kwotę z tytułu zwrotu nakładów z majątku odrębnego wnioskodawczyni na majątek odrębny uczestnika.

    Sąd Najwyższy zwrócił uwagę, że art. 45 § 1 kodeksu rodzinnego i opiekuńczego normuje jedynie obowiązek wydatków i nakładów poczynionych z majątku wspólnego na majątek osobisty współmałżonka oraz prawo żądania zwrotu nakładów poczynionych z majątku osobistego na majątek wspólny. Przepis ten nie reguluje natomiast wyrównywania nakładów poczynionych z majątku osobistego jednego małżonka na majątek osobisty drugiego. Możliwe jest żądanie zwrotu tych nakładów, jednakże problematyki tej nie reguluje kodeks rodzinny i opiekuńczy. Zwrot nakładów poczynionych z własnego majątku osobistego na majątek osobisty współmałżonka podlega zatem normom prawa cywilnego w części materialnej, a w części procesowej – postępowania cywilnego. W konsekwencji w omawianych sprawach należy wnieść powództwo o zasądzenie wskazanej kwoty tytułem zwrotu nakładów poczynionych na majątek osobisty pozwanego z własnego majątku osobistego. Ponadto, okoliczność ta musi być należycie udowodniona, ponieważ to na powodzie spoczywa ciężar dowodu.

  • Roszczenie o przeniesienie własności budynku w sprawie o podział majątku wspólnego

    W postanowieniu z dnia 27 maja 2021 r. (I CSKP 120/21) Sąd Najwyższy stwierdził, że „w sprawie o podział majątku wspólnego dopuszczalne jest zastosowanie art. 231 § 1 k.c.”Artykuł 231 § 1 k.c, stwierdza, że „samoistny posiadacz gruntu w dobrej wierze, który wzniósł na powierzchni lub pod powierzchnią gruntu budynek lub inne urządzenie o wartości przenoszącej znacznie wartość zajętej na ten cel działki, może żądać, aby właściciel przeniósł na niego własność zajętej działki za odpowiednim wynagrodzeniem„.

    Czy oznacza to, że np. gdy małżonkowie wznieśli budynek na działce należącej do majątku osobistego jednego małżonka to czy drugi małżonek może żądać, aby została mu przyznana na własność nieruchomość należąca do majątku osobistego pierwszego małżonka ? Na razie czekamy na uzasadnienie postanowienia Sądu Najwyższego. Jednak jeżeli takie byłoby rozumowanie sadu to oznacza, że sprawy o podział majątku wspólnego mogłyby dotyczyć w szczególnych przypadkach również majątków osobistych z małżonków.

  • Leasing a rozwód – do kogo należy samochód wzięty w leasing przed a wykupiony już po rozwodzie?

    Zgodnie z art. 31 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego z chwilą zawarcia małżeństwa powstaje między małżonkami z mocy ustawy wspólność majątkowa obejmująca przedmioty majątkowe nabyte w czasie jej trwania przez oboje małżonków lub przez jednego z nich. Aby aktywa nabyte podczas trwania małżeństwa zostały zaliczone do majątku osobistego musi zostać spełniona któraś z przesłanek zawartych w art. 33 KRiO. Jak zostało wskazane w wyroku SN z dnia 28 stycznia 2015 r., sygn.. II CSK 322/14 „nakłady z majątku wspólnego na majątek osobisty małżonka już w chwili ich dokonywania muszą powodować przymnożenie (zakup nowych składników, ulepszenie już istniejących) lub utrzymanie majątku osobistego małżonka.”

    Przedmiotem ww. orzeczenia było zagadnienie jak należy rozliczyć koszty i korzyści wynikające z umowy leasingu z opcją zakupu przedmiotu tej umowy, w przypadku gdy umowa została zawarta przez jednego z małżonków w czasie obowiązywania wspólności majątkowej małżeńskiej, opłacanej w przeważającej części z majątku wspólnego.

    Podział majątku wspólnego następuje przy uwzględnieniu jego wartości z dnia dokonywania podziału, ale według stanu istniejącego w chwili ustania wspólności majątkowej. We wspomnianym wyroku w chwili ustania wspólności majątkowej w skład wspólnego majątku wchodziło wynikające z umowy leasingu prawo użytkowania rzeczy oraz roszczenie o jej nabycie. Już po ustaniu wspólności roszczenie o zakup zostało przekształcone w prawo własności. Pomimo tego, że miało to miejsce już po ustaniu wspólności, powstałe prawo własności również należy traktować jako wspólne (wchodzące do majątku wspólnego). Sąd w uzasadnieniu zaznaczył, że późniejsze przekształcenie roszczenia nie zmieniło wspólnego charakteru praw majątkowych stron.

    Podsumowując, zarówno prawa i obowiązki z umowy leasingu jak i wykupiony pojazd, nawet po ustaniu wspólnoty majątkowej, stanowią współwłasność małżonków.

  • Relacje pomiędzy majątkami osobistymi małżonków a majątkiem wspólnym

    Najpopularniejszym spośród małżeńskich ustrojów majątkowych jest wspólność majątkowa. W ustroju tym funkcjonują jednocześnie trzy majątki: majątek osobisty żony, majątek osobisty męża i majątek wspólny. Rozróżnienie jakie przedmioty wchodzą do którego majątku bywa w niektórych sytuacjach problematyczne. Trudności może sprawiać ustalenie do którego z majątków wszedł przedmiot, który kupiono częściowo za pieniądze z majątku osobistego jednego z małżonków a częściowo z majątku wspólnego.

    Zagadnienie to w przeszłości wielokrotnie poruszał Sąd Najwyższy z różnymi rezultatami. Ostatecznie 19 października 2018 r. Sąd Najwyższy wydał uchwałę w składzie trzech sędziów (sygn. akt: III CZP 45/18), w której opowiedział się za słusznością teorii zgodnie z którą „rzecz nabyta w trakcie trwania małżeństwa, w którym obowiązuje ustawowa wspólność majątkowa, w części ze środków pochodzących z majątku osobistego jednego z małżonków, a w części z ich majątku wspólnego, wchodzi do majątku osobistego małżonka i do majątku wspólnego małżonków w udziałach odpowiadających stosunkowi środków przeznaczonych z tych majątków na jej nabycie, chyba że świadczenie z majątku osobistego lub majątku wspólnego przekazane na nabycie rzeczy miało charakter nakładu, odpowiednio, na majątek wspólny lub osobisty”.

    Dla przykładu, można wyobrazić siebie małżeństwo, Anię i Tomka, pomiędzy którymi panuje wspólność majątkowa. Ania otrzymała w spadku 300 000 zł (spadki i darowizny co do zasady wchodzą do majątku osobistego małżonka). Małżonkowie uzbierali wspólnie (z wynagrodzenia za pracę, które co do zasady wchodzi do majątku wspólnego) jeszcze 200 000 zł i za 500 000 zł kupili mieszkanie. Mieszkanie to będzie w 60% należało do Ani, a w 40% do obydwojga wspólnie. Jeżeli Ania i Tomek się rozwiodą i dojdzie do równego podziału majątku (co jest sytuacją najbardziej typową), to Ania będzie właścicielką 80% mieszkania, a Tomek 20% mieszkania.

    Należy pamiętać, że uchwały Sądu Najwyższego nie są wiążące dla sądów, dlatego w poszczególnych sprawach mogą pojawić wyroki odmienne. Jednakże sytuacje takie są niezmiernie rzadkie, gdyż Sąd Najwyższy cieszy się wysokim autorytetem a jego wyroki i uchwały są uważane za cenne wskazówki interpretacyjne.

    treść orzeczenia