Tag: majątek

  • Budowa budynku na działce żony

    Zgodnie z postanowieniem Sądu Najwyższego z dnia 15 lutego 2023 r. (I CSK 6372/22), w sytuacji, w której w czasie trwania małżeństwa ze środków majątku wspólnego wzniesiony został na nieruchomości stanowiącej majątek osobisty jednego z małżonków budynek, drugi z małżonków może żądać przeniesienia na swoją rzecz własności tej nieruchomości w części odpowiadającej jego udziałowi w majątku wspólnym.

    Roszczenie o wykup może realizować także w postępowaniu o podział majątku wspólnego jako sposób rozliczenia nakładów. Przyjmuje się ponadto, że o roszczeniu o wykup w postępowaniu o podział majątku wspólnego sąd może orzec nie tylko postanowieniem końcowym, ale także w postanowieniu wstępnym (ds. 318 w zw. z ds. 13 § 2 k.p.c.), względnie w postanowieniu częściowym (ds. 317 w zw. z ds. 13 § 2 k.p.c.).

    Przy czym sąd może rozliczyć nakład z majątku wspólnego na majątek osobisty jednego z małżonków w drodze realizacji roszczenia o wykup wyłącznie na wniosek jednego z małżonków. Nie jest jednak związany takim wnioskiem i może w inny sposób, tj. przez zasądzenie odpowiedniej kwoty, rozliczyć dany nakład.

  • Uchwała SN  z dnia 23 lutego 2018 r.; III CZP 103/17 – co znaczy „stan” w rozumieniu stanu majątku z chwili ustania wspólności

    W unormowaniach zarówno Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego, jak i Kodeksu postępowania cywilnego, nie ma jednoznacznej regulacji określającej jaki stan majątku wspólnego powinien być przez Sąd brany pod uwagę przy dokonywaniu jego podziału. W związku z pojawiającymi się wątpliwościami, Sąd Okręgowy przedstawił Sądowi Najwyższemu następujące zagadnienie prawne:

    „Czy w sprawie o podział majątku wspólnego ustalenie wartości poszczególnych przedmiotów majątkowych wchodzących w skład majątku wspólnego następuje według stanu tych przedmiotów na dzień ustania wspólności majątkowej małżeńskiej czy według stanu na dzień orzekania?”

    Zdaniem Sądu Najwyższego, Sąd ustala skład majątku wspólnego według chwili ustania wspólności majątkowej, a jego wartość według stanu i cen w chwili dokonywania podziału (czyli w tym przypadku orzekania). Sąd Najwyższy zwrócił również uwagę, że przez „stan” majątku wspólnego należy rozumieć cechy, jakość czy stopień zużycia składników majątku wspólnego. Wracając jednak do kluczowej kwestii – Sąd Najwyższy podkreśla, że chwilą, w której powinno nastąpić ustalenie wartości przedmiotów majątkowych wchodzących w skład majątku wspólnego powinien być moment orzekania, a dokładniej moment zamykania rozprawy. Jest to zgodne z zasadą aktualności ustanowioną w Kodeksie postępowania cywilnego.

    Sąd Najwyższy uzasadniając wybór chwili określenia stanu majątku wspólnego na chwilę zamykania rozprawy dodaje, że podział majątku wspólnego nie jest obowiązkowy. Uzasadnione jest więc, aby właśnie chwilę podziału majątku (tj. zamknięcie rozprawy) uznać za chwilę najbardziej odpowiednią na dokonywanie oceny stanu tegoż majątku. Przecież stan z chwili ustania wspólności majątkowej może znacznie różnić się od tego zastanego w chwili orzekania.

    Na koniec należy podkreślić, że o ile stan poszczególnych przedmiotów majątkowych wchodzących w skład majątku wspólnego oceniany jest na dzień orzekania, to już sam skład tego majątku stwierdzany jest na chwilę ustania wspólności majątkowej.

  • Uzupełniający dział spadku

    Jeżeli spadek przypada kilku osobom, dokonanie działu spadku zmierza do rozdysponowania elementów spadku między poszczególne osoby.

    Dział spadku może nastąpić bądź na mocy umowy między wszystkimi spadkobiercami, bądź na mocy orzeczenia sądu na żądanie któregokolwiek ze spadkobierców. Dział spadku może więc być umowny albo sądowy. Sądowy dział spadku powinien obejmować cały spadek. Jednakże z ważnych powodów może być ograniczony do części spadku. Umowny dział spadku może objąć cały spadek lub być ograniczony do części spadku.

    Kiedy może nastąpić sądowy częściowy dział spadku?

    Sądowy częściowy dział spadku może nastąpić w szczególności z tego powodu, że w skład spadku wchodzi przedsiębiorstwo. Zgodnie z uchwałą Sądu Najwyższego z 22 września 1977 r. (sygn. akt III CZP 72/77), w razie zaistnienia ważnych powodów do ograniczenia podziału majątku wspólnego do części tego majątku rozstrzygnięcie w tym przedmiocie sąd może zamieścić jedynie w orzeczeniu działowym kończącym postępowanie w sprawie.

    Co to jest uzupełniający dział spadku i kiedy można go dokonać?

    Uzupełniający dział spadku to taki dział, który dokonuje się po uprzednim podzieleniu spadku w części, jeśli dział spadku nie objął wszystkich jego składników. Pominięte składniki nie przestają być majątkiem wspólnym, warto więc dokonać uzupełniającego działu spadku. Zgodnie z uchwałą Sądu Najwyższego z dnia 28 sierpnia 1986 r. (sygn. akt III CZP 47/86), jeżeli okaże się, że z jakichkolwiek przyczyn prawomocne postanowienie o podziale majątku wspólnego nie objęło wszystkich istotnych składników majątku wspólnego, każde z byłych małżonków może wystąpić w odrębnym postępowaniu o przeprowadzenie podziału uzupełniającego co do składników, które nie zostały uwzględnione w orzeczeniu podziałowym. Co więcej, składniki majątku wspólnego byłych małżonków nie zgłoszone do podziału lub pominięte przez Sąd w prawomocnym orzeczeniu o podział nie przestają być majątkiem wspólnym; mogą przeto zostać podzielone w drodze umowy lub orzeczenia sądowego (podział uzupełniający) (postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 14 lipca 1983 r., sygn. akt IV CR 282/83). Powyższe potwierdziło postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 30 czerwca 2021 r. (sygn. akt I CSKP 133/21), wskazujące, że jeżeli określony składnik majątkowy wchodził w skład majątku wspólnego i nie został objęty umownym podziałem tego majątku połączonym z działem spadku po zmarłym małżonku, każdy ze spadkobierców może żądać uzupełniającego sądowego działu spadku obejmującego ten składnik.

    O uzupełniający dział spadku może wystąpić każdy ze spadkobierców.

  • Umowy między małżonkami

    Sąd Apelacyjny w Warszawie w wyroku z dnia 15 lipca 2021 r. (V ACa 651/19) starał się wyznaczyć granice dopuszczalności umów między małżonkami w sprawach majątkowych. Zdaniem sądu „w czasie trwania ustawowej wspólności majątkowej małżeńskiej dopuszczalne jest rozporządzenie przez małżonka przedmiotem wchodzącym w skład majątku wspólnego na rzecz majątku odrębnego drugiego małżonka. Wspólność majątkowa powinna bowiem służyć przede wszystkim samym małżonkom, a dysponowanie wchodzącymi do tej wspólności składnikami majątkowymi powinno stanowić ich wyłączne prawo”.

    Niemniej jednak Sąd wprowadził pewne ograniczenia : „swobodę małżonków w tym zakresie ogranicza przepis art. 35 k.r.o. Sprzeczne z tym przepisem, i w konsekwencji nieważne (art. 58 § 1 k.c.), będą takie czynności prawne między małżonkami, odnoszące się do składników majątku wspólnego, których treść i cel wskazują, że zmierzają do podziału majątku wspólnego w czasie trwania wspólności ustawowej”.

    Oczywiście sąd ma rację że nie można obchodzić przepisów o zakazie podziału majątku wspólnego w czasie trwania wspólności ustawowej np. poprzez umowy kupna-sprzedaży lub umowy darowizny obejmujące cały majątek. Co jednak, gdy umowa dotyczy nie całego majątku, ale tylko jednego składnika majątku wspólnego. Co jeśli ten składnik majątku ma istotną wartość majątku wspólnego. Jak ma określić dopuszczalność takiej umowy notariusz (gdyż najczęściej takie pytanie będzie się odnosić do nieruchomości) ? Te pytania pozostają bez odpowiedzi. W praktyce zatem bezpieczniej będzie wprowadzić „na chwilę” stan rozdzielności majątkowej, podpisać umowę z małżonkiem ws wybranego składnika majątku, a potem na powrót wprowadzić stan wspólności majątkowej.

  • Rozliczenie majątkowe między byłymi konkubentami

    Konkubinat nie został uregulowany w żadnym akcie prawnym, jednak ze względu na okoliczności wielokrotnie był definiowany na potrzeby konkretnych postępowań przed sądami. Uznaje się go za prawnie nieuregulowane wspólne życie dwóch osób, na które składają się więzi emocjonalne, fizyczne oraz ekonomiczne. Jednak bez względu na długość trwania związku czy inne czynniki, nie jest możliwe stosowanie do konkubinatu przepisów z zakresu małżeńskich stosunków majątkowych. W przeciwieństwie do nich, w konkubinacie nie występuje domniemanie współwłasności (wspólności rzeczy). Takie zastosowanie przepisów przez analogię, oznaczałoby zrównanie pod tym względem małżeństwa i konkubinatu. Ta kwestia została poruszona między innymi w wyroku Sądu Okręgowego w Olsztynie z dnia 13 listopada 2019 r. o sygn. IX Ca 1195/19.

    Zgodnie z powołanym orzeczeniem nie ma podstaw do stosowania w przypadku rozliczenia konkubinatu przepisów dotyczących małżeńskich stosunków majątkowych, nawet w drodze analogii ponieważ oznaczałoby to de facto zrównanie pod tym względem małżeństwa i konkubinatu – do czego nie ma prawnej podstawy. W szczególności zaś dlatego, że burzyłoby to ukształtowany system prawny, w którym konkubinat został świadomie uznany za nie podlegający regulacji przez przepisy kodeksu rodzinnego i opiekuńczego.

    Do rozliczeń majątkowych pomiędzy osobami pozostającymi w trwałym związku faktycznym, jeżeli nie istniał między stronami jakikolwiek stosunek umowny w tym zakresie, mogą mieć zastosowanie przepisy o bezpodstawnym wzbogaceniu (art. 405 Kodeksu Cywilnego). W takim przypadku należy wykazać wzbogacenie jednej ze stron oraz brak podstawy prawnej wzbogacenia.

    Możliwe jest także wspólne nabycie rzeczy ruchomej, nieruchomości czy wspólne wzięcie kredytu. W takim przypadku partnerzy stają się współwłaścicielami. Nie ma tutaj znaczenia fakt pozostawania w konkubinacie. Każdy ze współwłaścicieli może żądać zniesienia współwłasności.