W uzasadnieniu postanowienia z dnia 21 grudnia 2022 r. (sygnatura I CSK 3142/22) Sąd Najwyższy zwrócił uwagę na istniejące w polskim prawie zróżnicowanie wymagań co do opisu roszczenia o zwrot nakładów przy podziale majątku wspólnego małżonków – inne wymogi obowiązują w odniesieniu do roszczeń o zwrot nakładów z majątku wspólnego na majątek osobisty, a inne – znacznie bardziej rygorystyczne – do roszczeń o zwrot nakładów z majątku osobistego na majątek wspólny.
Przedmiotowym postanowieniem Sąd Najwyższy odmówił przyjęcia do rozpoznania skargi kasacyjnej wniesionej przez uczestnika postępowania w przedmiocie podziału majątku wspólnego. Uczestnik podnosił, iż skarga powinna zostać przyjęta do rozpoznania z uwagi na jej oczywistą zasadność. Argumentował, iż sąd merytorycznie rozpoznający przedmiotową sprawę błędnie orzekł o rozliczeniu nakładów z majątku wspólnego małżonków na wniesiony przez uczestnika wkład do spółki cywilnej (przekształconej następnie w spółkę jawną). Wnioskodawczyni zawarła we wniosku żądanie ¼ dochodu ze sprzedaży przedsiębiorstwa spółki i podtrzymywała to żądanie w toku postępowania. Zdaniem uczestnika, przedmiotowe żądanie nie powinno jednak zostać uwzględnione, gdyż nie czyniło zadość wynikającemu z art. 187 § 1 pkt 1 i 2 w zw. z art. 13 § 2 kodeksu postępowania cywilnego (dalej: k.p.c.) wymogowi dokładnego określenia żądania.
Sąd Najwyższy uznał przywołane powyżej twierdzenie uczestnika za bezpodstawne. Podkreślił, że zgodnie z art. 45 § 1 zd. 1 kodeksu rodzinnego i opiekuńczego (dalej: k.r.o.) każdy z małżonków powinien zwrócić wydatki i nakłady poczynione z majątku wspólnego na jego majątek osobisty. Biorąc pod uwagę, iż skład i wartość majątku wspólnego podlegającego podziałowi są ustalane przez sąd z urzędu (zgodnie z art. 46 k.r.o. w zw. z art. 567 § 3 w zw. z art. 684 k.p.c.) oraz że wierzytelność o zwrot nakładów z majątku wspólnego do majątku osobistego wchodzi w skład majątku wspólnego, należy stwierdzić, że przedmiotowa wierzytelność o zwrot nakładów podlega przywołanej zasadzie dotyczącej ustalania przez sąd składu i wartości majątku wspólnego z urzędu. Wynika z tego, iż uczestnicy postępowania nie mają obowiązku formułować żądania rozliczenia wydatków i nakładów poczynionych z majątku wspólnego na majątek osobisty w sposób ścisły, przewidziany w art. 187 § 1 pkt 1 i 2 w zw. z art. 13 § 2 k.p.c. W utrwalonej praktyce orzeczniczej za wystarczające dla poparcia takiego żądania przyjmuje się wskazanie przez uczestnika postępowania na dokonanie określonego nakładu (w postaci pieniężnej lub rzeczowej) oraz wykazanie jego poczynienia. Wobec powyższego, opis roszczenia o zwrot przedmiotowych nakładów podlega znacznie mniej rygorystycznym wymaganiom niż opis roszczenia o zwrot nakładów poczynionych z majątku osobistego na majątek wspólny, do którego znajduje zastosowanie regulacja z art. 187 § 1 pkt 1 i 2 w zw. z art. 13 § 2 k.p.c i które to roszczenie nie wchodzi w skład majątku wspólnego małżonków.
Sąd Najwyższy podkreślił, iż takie rozróżnienie wymagań obowiązujących dla rozliczenia nakładów przy podziale majątku wspólnego wyraża ideę ochrony majątku wspólnego, który został uszczuplony przez nakłady na majątek osobisty małżonka.