Tag: postępowanie

  • Rozwód z podziałem majątku

    Zgodnie z postanowieniem Sądu Najwyższego z dnia 16 czerwca 2016 r. (V CZ 25/16) przeprowadzenie w wyroku rozwodowym podziału majątku wspólnego stron nie powoduje nadmiernej zwłoki postępowania nie tylko wtedy, gdy między stronami nie ma sporu co do składu i sposobu podziału tego majątku, lecz także wtedy, gdy wyjaśnienie spornych między stronami okoliczności, bądź też takich okoliczności, które sąd obowiązany jest ustalić z urzędu, wymaga przeprowadzenia postępowania dowodowego w ograniczonym przedmiotowo i czasowo zakresie. Decyzję co do pozostawienia bez rozpoznania wniosku strony o dokonanie podziału majątku wspólnego w wypadku, gdy przeprowadzenie takiego podziału powodowałoby nadmierną zwłokę w postępowaniu, zamieszcza sąd – stosownie do okoliczności – albo w odrębnym postanowieniu, wydanym w toku postępowania o rozwód, albo w sentencji wyroku rozwodowego. Nie podlega ona odrębnemu zaskarżeniu.

    2. Podział majątku wspólnego jest objęty fakultatywną kognicją sądu rozwodowego i byli małżonkowie mogą dokonać jego podziału po ustaniu wspólności w postępowaniu nieprocesowym (art. 566-567 k.p.c.).

  • Nakłady na majątek osobisty małżonka w perspektywie podziału majątku wspólnego.

    Kwestią nakładów na majątek osobisty małżonka zajął się Sąd Najwyższy (Postanowienie Sądu Najwyższego I CSK 3142/22 z dnia 21 grudnia 2022 r.).

    Wciąż najczęściej wybieranym rozwiązaniem, jeżeli chodzi o formę ustroju majątkowego małżonków, jest wspólność majątkowa. Jest to w pewnym sensie rozwiązanie preferowane przez ustawodawcę, uregulowane jako podstawowe i w pewnym sensie preferowane przez niego.

    Wspólność majątkowa raz ustanowiona, nie musi trwać już jednak zawsze. Zgodnie z przepisami kodeksu rodzinnego i opiekuńczego, może zostać ona zniesiona w różny sposób, np. poprzez wprowadzenie przez małżonków umownego ustroju majątkowego już w czasie trwania małżeństwa, poprzez wprowadzenie przymusowej rozdzielności majątkowej czy przez sąd na wniosek któregokolwiek z małżonków z ważnych powodów. Ustanie wspólności majątkowej powoduje także orzeczenie separacji lub rozwodu.

    W momencie ustania wspólności majątkowej, zgodnie z art. 45 §1 i 2 k.r. i. o., przy podziale majątku wspólnego należy dokonać rozliczeń między małżonkami, tak aby uwzględnić wkłady małżonków na poczet majątku wspólnego. Z pewnością nie budzi do wątpliwości. Jednakże, podkreślić należy, że takiego rodzaju rozliczeń należy dokonać w drugą stronę. Wziąć należy pod uwagę przyrosty majątku osobistego małżonka, kosztem majątku wspólnego.

    Tytułem zobrazowania twierdzenia Sądu w drodze prostego przykładu:

    Jeżeli żona posiada mieszkanie przed ślubem (czyli posiada je w majątku osobistym), ale po ślubie dokona jego remontu z pieniędzy zarobionych przez nią i męża, w przypadku podziału majątku wspólnego, mąż będzie uprawniony do żądania nie tylko zwrotu nominalnego nakładu, ale również zwiększenia przypadającej mu udziału w majątku o odpowiednią część wartości, o którą wzrosła wartość mieszkania żony w wyniku remontu

    W omawianej sprawie  Sąd Okręgowy orzekł o rozliczeniu nakładów z majątku wspólnego małżonków na wniesiony przez uczestnika wkład do spółki cywilnej, przekształconej następnie w spółkę jawną, bez złożenia przez wnioskodawczynię stosownego żądania; we wniosku i w dalszym toku postępowania wnioskodawczyni żądała bowiem 1/4 dochodu ze sprzedaży przedsiębiorstwa spółki. Nadto Sąd – zdaniem uczestnika: błędnie – ocenił, że rozliczeniu podlega kwota stanowiąca równowartość udziału uczestnika w spółce jawnej w dniu ustania wspólności majątkowej, która to wartość dalece różni się od kwoty rzeczywiście wpłaconej przez uczestnika tytułem wkładu do spółki cywilnej, przekształconej następnie w spółkę jawną.

    Zdaniem Sądu Najwyższego wystarczające jest wskazanie na dokonanie określonego nakładu (w postaci pieniężnej lub nakładu rzeczowego) i wykazanie jego poczynienia.  Wysokość zaś kwoty, która z tego tytułu powinna być uwzględniona w rozliczeniach dokonywanych w ramach podziału majątku wspólnego, niejednokrotnie nie musi finalnie odpowiadać nominalnej wartości nakładu, nierzadko dokonanego na wiele lat przed ustaniem wspólności ustawowej; wysokość ta podlega bowiem ustaleniu z uwzględnieniem wypracowanych w tym zakresie zasad właściwych dla postępowania działowego.

    Takie stanowisko, znajdujące umocowanie w brzmieniu przywołanych przepisów, wyraża ideę ochrony – przez odtworzenie pełnej wartości – majątku wspólnego, uszczuplonego wskutek nakładów na majątek osobisty małżonka.

  • Apelacja a niezamieszczenie przez sąd rozstrzygnięcia w orzeczeniu kończącym postępowanie

    Jeżeli sąd nie zamieścił w orzeczeniu merytorycznym kończącym postępowanie w sprawie rozstrzygnięcia negatywnego, np. oddalającego wniosku o rozlicznie nakładów, strona powinna złożyć wniosek o uzupełnienie tego orzeczenia. Apelacja w takiej sytuacji skierowana byłaby do nieistniejącego orzeczenia. Taki pogląd wyraził Sąd Najwyższy w postanowieniu z dnia 20 grudnia 2019 r. o sygn. IV CZ 103/19.

    W przedmiotowej sprawie Sąd Rejonowy rozstrzygnął o nakładach poczynionych na majątek wspólny, orzekając o uwzględnieniu wniosku uczestniczki postępowania w części. Sąd jednakże nie oddalił wniosku o rozliczenie nakładów w pozostałej części, co powinien był uczynić. Uczestniczka wniosła apelację do Sądu Okręgowego, który wskazał, że apelacja była w tej sytuacji niedopuszczalna. Sąd uzasadnił jej niedopuszczalność w tym zakresie brakiem rozstrzygnięcia w postanowieniu Sądu Rejonowego o częściowym oddaleniu wniosku w przedmiocie rozliczenia nakładów.

    Sąd Najwyższy zwrócił uwagę na problem dopuszczalności zaskarżenia apelacją nieistniejącego w postanowieniu o podziale majątku wspólnego byłych małżonków rozstrzygnięcia.

    Zgodnie z art. 684 Kodeksu Postępowania Cywilnego, który ma odpowiednie zastosowanie w sprawie o podział majątku wspólnego, skład i wartość spadku ulegającego podziałowi ustala sąd. Sąd jest zatem zobligowany do ustalenia składu i wartości majątku wspólnego podlegającego podziałowi. W praktyce oznacza, to że to sąd ma obowiązek ustalić wartość nakładów poczynionych z tego majątku na majątek osobisty.

    Uchybienie Sądu polegające na nierozstrzygnięciu, choćby częściowym, w sentencji postanowienia podlegać będzie weryfikacji przez złożenie wniosku o uzupełnienie postanowienia, nie zaś przez wniesienie apelacji.

  • Połączenie w jednym postępowaniu działu spadku i podziału majątku wspólnego

    Postępowania o podział majątku wspólnego i o dział spadku stanowią co do zasady dwa samodzielne postępowania. Mogą one być połączone wyłącznie na skutek częściowej tożsamości podmiotowej (np. w wyniku następstwa prawnego po zmarłym byłym małżonku) i tożsamości przedmiotowej. Tak wypowiedział się Sąd Najwyższy w postanowieniu z dnia 13 stycznia 2016 r. V CSK 254/15.

    Dział spadku i podział majątku wspólnego mogą być połączone w jednym postępowaniu, jeżeli cały majątek spadkowy lub poszczególne rzeczy wchodzące w jego skład stanowią współwłasność z innego tytułu niż dziedziczenie. Odpowiednie zastosowanie mają przy tym przepisy o zniesieniu współwłasności (art. 688 k.p.c., art. 567 § 3 k.p.c.).

    Art. 689 k.p.c. zezwala na połączenie w jednym postępowaniu sprawy o dział spadku ze sprawą o zniesienie współwłasności i sprawą o podział majątku wspólnego po ustaniu wspólności majątkowej małżonków. W wypadku gdy w skład spadku wchodzi udział spadkodawcy w majątku objętym małżeńską wspólnością ustawową, do dokonania działu spadku niezbędne jest połączone w tym samym postępowaniu przeprowadzenie podziału majątku wspólnego.

    Inaczej będzie w sytuacji, gdy zapadł już prawomocny wyrok rozstrzygający o żądaniu ustalenia nierównych udziałów małżonków w majątku wspólnym oraz o żądaniach zwrotu wydatków, nakładów i innych świadczeń z majątku wspólnego na majątek odrębny lub odwrotnie, albo że częściowy dział spadku nie dotyczy udziału spadkodawcy w majątku wspólnym.

    Skład i wartość spadku podlegającego działowi oraz majątku wspólnego podlegającego podziałowi ustala sąd. Skład i stan ustalany jest według chwili jego otwarcia, a wartość według cen z chwili dokonywania działu.  

    Jednocześnie SN stwierdza, że dla połączenia spraw o dział spadku i podział majątku wspólnego ze sprawą o podział majątku spółki cywilnej brak jest samodzielnej podstawy normatywnej.

    KS