Tag: roszczenia

  • Rozliczenie nakładów pomiędzy majątkami osobistym i wspólnym

    Zgodnie z postanowieniem Sądu Najwyższego z dnia 14 lutego 2024 r. (III CZ 279/23)
    roszczenie o zwrot nakładów z majątku wspólnego na osobisty i odwrotnie (art. 45 k.r.o.), chociaż na podstawie art. 45 § 2 k.r.o. i art. 567 § 1 k.p.c. jest rozstrzygane w postępowaniu nieprocesowym, podlega regułom właściwym dla roszczenia procesowego o zapłatę. Dotyczy to także orzekanego z urzędu zwrotu nakładów na majątek osobisty z majątku wspólnego (art. 45 § 1 zdanie 1 k.r.o.). Zatem sąd ustala wartość nakładów tylko przesłankowo, a nie w wyodrębnionym rozstrzygnięciu, w celu zasądzenia odpowiedniej sumy od małżonka wzbogaconego. W obydwu przypadkach drugiemu małżonkowi (zubożonemu) co do zasady przysługuje połowa wartości nakładów. Wspólna wierzytelność o zapłatę wartości nakładów z majątku wspólnego na osobisty z chwilą ustania wspólności dzieli się równo między małżonków (art. 379 k.c.), a tym samym w połowie wygasa (nie można być swoim własnym dłużnikiem). W przypadku nakładu z majątku osobistego na wspólny obydwoje małżonkowie także po połowie powinni zwrócić nakład, czyli małżonkowi, który dokonał nakładu, przysługuje od drugiego połowa wartości nakładu.

  • Stwierdzenie nabycia spadku, dział spadku i zniesienie współwłasności w jednym postępowaniu

    Zgodnie z art. 681kpcJeżeli stwierdzenie nabycia spadku jeszcze nie nastąpiło i nie został sporządzony zarejestrowany akt poświadczenia dziedziczenia, postanowienie o stwierdzeniu nabycia spadku wydaje sąd w toku postępowania działowego. Warto też przypomnieć postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 24 października 1995 r. (II CRN 133/95), w którym stwierdzono, że zgłoszenie w jednym wniosku żądań stwierdzenia nabycia spadku i jego działu, a także zniesienia współwłasności, stanowi kumulację roszczeń dopuszczalną na gruncie postępowania nieprocesowego na podstawie art. 191 w związku z art. 13 § 2 k.p.c.

    Oznacza to że nie trzeba zakładać 3 spraw o stwierdzenie nabycia spadku, dział spadku i zniesienie współwłasności w jednym postępowaniu, ale wszystkie żądania można zawrzeć w jednym wniosku

  • Zbycie rzeczy wchodzącej w skład majątku wspólnego małżonków dokonane po rozwodzie, a przed podziałem majątku

    Polski system prawa rodzinnego przewiduje trzy podstawowe rodzaje ustrojów majątkowych, jakie mogą powstać między małżonkami. Pierwszym z nich jest tzw. wspólność ustawowa regulowana w przepisach art. 31-46 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego (Ustawa z dnia 25 lutego 1964 r. Kodeks rodzinny i opiekuńczy (t.j. Dz. U. z 2020 r. poz. 1359)., w której to składniki majątku znajdującego się we własności małżonków podlegają stosownej klasyfikacji do jednej z trzech kategorii takich jak: majątek wspólny, majątek osobisty męża oraz majątek osobisty żony. Drugim rozwiązaniem, jakie przewidział ustawodawca, jest tzw. umowny ustrój majątkowy (art. 47-50(1) k.r. i o.). W tym przypadku małżonkowie na mocy zawartej umowy dokonują rozszerzenia bądź ograniczenia zasad wspólności ustawowej (w granicach, na jakie przyzwala ustawa) lub też podejmują decyzję o przeprowadzeniu rozdzielności majątkowej (w tym w wariancie rozdzielności majątkowej z wyrównaniem dorobków). Trzecią z opcji nadania kształtu majątkowej relacji małżonków jest już sama rozdzielność majątkowa dokonywana w ramach tzw. przymusowego ustroju majątkowego (art. 52-54 k.r. i o.). Do takiej sytuacji dochodzi jedynie w konsekwencji wydania przez sąd orzeczenia wskutek żądania wysuniętego przez jednego z małżonków, alternatywnie także w rezultacie ogłoszenia upadłości jednego z małżonków lub ubezwłasnowolnienia go, a dodatkowo również w momencie ogłoszenia separacji lub separacji.

    Po powstaniu rozdzielności majątkowej może powstać potrzeba dokonania podziału powstałego wcześniej majątku wspólnego małżonków. Zgodnie z regulacją prawa cywilnego do postępowanie takiego stosuje się odpowiednio przepisy o dziale spadku (art. 567 § 3 i oraz art. 688 ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. Kodeks postępowania cywilnego (t.j. Dz. U. z 2021 r. poz. 1805 z późn. zm.)), które to z kolei nakierowują organ stosujący prawo do odpowiedniego stosowania w kwestiach przezeń nieuregulowanych przepisów o procedurze przeprowadzanej w ramach zniesienia współwłasności. W efekcie sąd dokonujący podziału majątku wspólnego rozstrzyga o wzajemnych roszczeniach małżonków z tytułu posiadania i używania składników majątku wspólnego, pobranych pożytków i przychodów, poczynionych nakładów i spłaconych długów.

    Ciekawym zagadnieniem związanym z zarysowaną wyżej sytuacją jest bez wątpienia przypadek, w którym to jeden z małżonków po orzeczeniu rozwodu przez właściwy sąd okręgowy, a jeszcze przed dokonaniem podziału majątku wspólnego przez właściwy sąd rejonowy, dokona zbycia rzeczy z majątku wspólnego. Orzecznictwo, jakie wykształciło się w kontekście niniejszego problemu, przewiduje zasadę, iż po ustaniu wspólności ustawowej rozporządzenie przez jednego z małżonków (byłych małżonków) udziałem w przedmiocie należącym do majątku wspólnego wymaga zgody byłego współmałżonka. Przyjmuje się jednocześnie, że przy jej braku rozporządzenie jest bezskuteczne wobec małżonka, który zgody nie wyraził. Faktycznie sytuacja taka rodzi problem tej natury, iż sąd przy uznaniu rozporządzenia za bezskuteczne w stosunku do drugiego byłego małżonka, winien jest dokonać podziału majątku wspólnego tak, jakby rozporządzenia tego nie było. Organ zobligowany jest wziąć pod uwagę stan tego przedmiotu z chwili ustania wspólności ustawowej, określić jego wartość według jego wartości rynkowej z chwili orzekania i dokonać stosownych rozliczeń między małżonkami. Wysnute powyżej wnioski są głównie przedmiotem rozważań judykatury, a jednym ze stosunkowo nowszych orzeczeń związanych z poruszaną tematyką jest postanowienie SN z 16.04.2014 r., V CSK 315/13. Niezaprzeczalnie uwagę zwraca fakt, iż bezprawne rozporządzenie składnikiem majątku wspólnego rozwiedzionego małżonka dokonane przed podziałem majątku wspólnego skutkuje nie tyle nieważnością dokonanej czynności prawnej, ile inną sankcją w postaci bezskuteczności względem drugiego z rozwiedzionych małżonków. Ma to na celu ochronę interesu majątkowego takiego małżonka oczekującego na sprawiedliwy podział dotychczasowego majątku wspólnego. Realizuje to niewątpliwie znaną prawu cywilnemu dyrektywę przestrzegania zasad współżycia społecznego. Można jednak zastanawiać się nad tym, czy wprowadzenie sankcji nieważności dokonanej czynności prawnej nie byłoby bardziej przejrzyste dla adresatów prawa i nie ułatwiłoby samej procedury podziału majątku.

  • Leasing a rozwód – do kogo należy samochód wzięty w leasing przed a wykupiony już po rozwodzie?

    Zgodnie z art. 31 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego z chwilą zawarcia małżeństwa powstaje między małżonkami z mocy ustawy wspólność majątkowa obejmująca przedmioty majątkowe nabyte w czasie jej trwania przez oboje małżonków lub przez jednego z nich. Aby aktywa nabyte podczas trwania małżeństwa zostały zaliczone do majątku osobistego musi zostać spełniona któraś z przesłanek zawartych w art. 33 KRiO. Jak zostało wskazane w wyroku SN z dnia 28 stycznia 2015 r., sygn.. II CSK 322/14 „nakłady z majątku wspólnego na majątek osobisty małżonka już w chwili ich dokonywania muszą powodować przymnożenie (zakup nowych składników, ulepszenie już istniejących) lub utrzymanie majątku osobistego małżonka.”

    Przedmiotem ww. orzeczenia było zagadnienie jak należy rozliczyć koszty i korzyści wynikające z umowy leasingu z opcją zakupu przedmiotu tej umowy, w przypadku gdy umowa została zawarta przez jednego z małżonków w czasie obowiązywania wspólności majątkowej małżeńskiej, opłacanej w przeważającej części z majątku wspólnego.

    Podział majątku wspólnego następuje przy uwzględnieniu jego wartości z dnia dokonywania podziału, ale według stanu istniejącego w chwili ustania wspólności majątkowej. We wspomnianym wyroku w chwili ustania wspólności majątkowej w skład wspólnego majątku wchodziło wynikające z umowy leasingu prawo użytkowania rzeczy oraz roszczenie o jej nabycie. Już po ustaniu wspólności roszczenie o zakup zostało przekształcone w prawo własności. Pomimo tego, że miało to miejsce już po ustaniu wspólności, powstałe prawo własności również należy traktować jako wspólne (wchodzące do majątku wspólnego). Sąd w uzasadnieniu zaznaczył, że późniejsze przekształcenie roszczenia nie zmieniło wspólnego charakteru praw majątkowych stron.

    Podsumowując, zarówno prawa i obowiązki z umowy leasingu jak i wykupiony pojazd, nawet po ustaniu wspólnoty majątkowej, stanowią współwłasność małżonków.