Tag: rozdzielność majątkowa

  • Sposoby ustanowienia rozdzielności majątkowej w trakcie trwania małżeństwa

    Ustanowienie rozdzielności majątkowej w czasie trwania małżeństwa to proces, w którym małżonkowie decydują się na oddzielenie swoich majątków, tak aby każde z nich zarządzało i było odpowiedzialne za swoje własne mienie. W polskim porządku prawnym, ten proces może być przeprowadzony na dwa główne sposoby:

    Umowa majątkowa małżeńska (intercyza)

    Małżonkowie mogą zawrzeć umowę majątkową małżeńską (potocznie nazywaną intercyzą), która zmienia ustrój majątkowy małżeński z ustawowej wspólności majątkowej na rozdzielność majątkową. Umowa ta może być zawarta zarówno przed zawarciem małżeństwa, jak i w trakcie jego trwania. Umowa taka musi być sporządzona w formie aktu notarialnego. Od momentu zawarcia umowy każde z małżonków posiada oddzielny majątek i zarządza nim samodzielnie. Dochody, które każde z nich uzyskuje po zawarciu umowy, stają się ich wyłączną własnością. Konieczne jest dokonanie podziału majątku objętego dotychczasowego wspólnotą. Możliwe jest nabywanie rzeczy na zasadach współwłasności w częściach ułamkowych. Warto zaznaczyć, że ustanowienie rozdzielności majątkowej odnosi się jedynie do sfery majątkowej, a nie odnosi się do wzajemnych praw i obowiązków małżonków.

    Rozdzielność majątkowa ustanowiona przez sąd

    Jeśli małżonkowie nie mogą dojść do porozumienia w kwestii ustanowienia rozdzielności majątkowej lub jeśli sytuacja tego wymaga (np. gdy jeden z małżonków działa na szkodę wspólnego majątku), można złożyć wniosek do sądu o ustanowienie rozdzielności majątkowej. Sąd rozpatruje sprawę i decyduje o ustanowieniu rozdzielności majątkowej. Sąd może ustalić datę rozdzielności na wcześniejszą, jeśli zachodzą ku temu ważne powody (w przypadku umowy sporządzonej przed notariuszem nie jest to możliwe). Po ustanowieniu rozdzielności majątkowej przez sąd, każdy z małżonków ma odrębny majątek, a ich wspólny majątek zostaje podzielony.

    Kiedy warto rozważyć rozdzielność majątkową?

    Rozdzielność majątkowa może być korzystna w sytuacjach, gdy jedno z małżonków prowadzi działalność gospodarczą i istnieje ryzyko powstania długów. Małżonkowie mogą mieć również różne podejście do zarządzania finansami. Istnieje ryzyko rozwodu i związanych z tym komplikacji finansowych. W obu przypadkach ustanowienie rozdzielności majątkowej wymaga przemyślenia oraz często porady prawnej, aby dokładnie zrozumieć konsekwencje tego kroku.

  • Skutek wsteczny orzeczenia o ustanowieniu rozdzielności majątkowej


    Zgodnie z postanowieniem Sądu Najwyższego z dnia 29 sierpnia 2023 r. (I CSK 4573/22) orzeczeniu o ustanowieniu rozdzielności majątkowej skutek wsteczny powinien być nadawany w sytuacjach rzadkich i wyjątkowych. Wspólność majątkowa jest przypisaną małżeństwu jego cechą ustrojową. Stąd też orzeczenie jej zniesienia może nastąpić tylko w okolicznościach wyjątkowych, a w żadnym wypadku nie wcześniej niż w dniu, w którym aktualnie staje się ustalenie istnienia ważnych powodów w rozumieniu art. 52 § 1 k.r.o. Ocena tych okoliczności przez Sąd zależy każdorazowo od konkretnych okoliczności faktycznych, gdyż musi mieć charakter zindywidualizowany.

  • Klauzula ważnych powodów w najnowszych orzeczeniach Sądu Najwyższego

    Sąd Najwyższy, postanowieniem z dnia 24 października 2022 r. w sprawie I CSK 3074/22 odmówił przyjęcia skargi kasacyjnej do rozpoznania jako oczywiście niezasadnej.

    W skardze kasacyjnej, stanowiącej jak podkreśla Sąd Najwyższy nie trzecią instancję, lecz nadzwyczajny środek zaskarżenia skarżący powinien wykazać jedną ze ściśle określonych przesłanek. Jedną z nich jest oczywista zasadność skargi, którą to wykazywał skarżący.

    Skarżący dążył do ustanowienia rozdzielności majątkowej z mocą wsteczną, z uwagi na fakt, że od dłuższego czasu pozostawał w faktycznej separacji ze swoją żoną. Sąd II instancji nie podzielił jednak jego

    Skarżący wskazywał, że w sprawie występuje oczywista zasadność skargi kasacyjnej, ponieważ Sąd II instancji (…) nieprawidłowo przyjął, że separacja faktyczna między stronami nie doprowadziła do znacznej zmiany w stosunkach stron i że datą wystąpienia przesłanek ustanowienia rozdzielności jest dopiero data zamknięcia rozprawy przed Sądem I instancji (tj. orzeczenia formalnej separacji).

    Sąd Najwyższy nie uznał skargi za oczywiście zasadną.

    Sąd wskazał, że art. 52 par. 1 KRO stanowi, ze każdy z małżonków może żądać ustanowienia przez sąd rozdzielności majątkowej z ważnych powodów.

    Klauzula „ważnych powodów” ma charakter elastyczny i pozostawia sądowi szeroki margines swobody, wymagający subiektywnej i zindywidualizowanej oceny w każdej sprawie.

    Siłą rzeczy więc, nie wymaga ona spełniania żadnych konkretnych przesłanek i odwołuje się do moralności i doświadczenia życiowego sądu.

    Sąd w postanowieniu powołał się także na opisane wcześniej na naszej stronie postanowienie III CSK 64/20, w którym uznał, że nie każda postać separacji faktycznej może stanowić ważny powód ustanowienia rozdzielności majątkowej.

    Według sądu, sama okoliczność istnienia między małżonkami separacji faktycznej nie przesądza daty powstania rozdzielności majątkowej.

  • Dzielenie się majątkiem wspólnym w czasie trwania wspólności majątkowej

    Co do zasady w okresie trwania wspólności majątkowej istnieje zakaz dokonywania podziału majątku wspólnego. Najpierw musi zostać wprowadzona rozdzielność majątkowa. Zgodnie bowiem z art. 35 krio w czasie trwania wspólności ustawowej żaden z małżonków nie może żądać podziału majątku wspólnego. Nie może również rozporządzać ani zobowiązywać się do rozporządzania udziałem, który w razie ustania wspólności przypadnie mu w majątku wspólnym lub w poszczególnych przedmiotach należących do tego majątku.

    Dlatego słuszny jest pogląd wyrażony w wyroku Sądu Apelacyjnego w Gdańsku z dnia 7 października 2020 r. (V ACa 380/20) iż „nieuzasadniony jest pogląd dopuszczający zawieranie bez ograniczeń umów przesuwających między majątkami małżonków określonych składników majątkowych. Umowy takie, jako zmierzające do obejścia prawa, tj. przepisów Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego regulujących umowne ustroje majątkowe, należałoby uznać za nieważne (art. 58 § 1 k.c.).„

  • Ważne powody do ustanowienia rozdzielności majątkowej

    Zgodnie z art. 52 §  1 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego z ważnych powodów każdy z małżonków może żądać ustanowienia przez sąd rozdzielności majątkowej. Przepis ten nie precyzuje jednak konkretnych sytuacji i powodów, które mogłyby zostać uznane przez sąd za ważne.

    W wyroku z dnia  31 stycznia 2003  r. o sygn. IV CKN 1710/00 Sąd Najwyższy podkreślił rolę ustroju małżeńskiej wspólności majątkowej. Ma ona na celu wzmocnienie rodziny oraz zapewnienie jej ustabilizowanej bazy materialnej i najpełniej realizuje zasadę równych praw obojga małżonków w dziedzinie stosunków majątkowych, stanowiących materialną podstawę funkcjonowania rodziny. Przez ważne powody, dające podstawę do zniesienia tej wspólności, sąd rozumie wytworzenie się takiej sytuacji, która w konkretnych okolicznościach faktycznych wywołuje stan pociągający za sobą naruszenie lub poważne zagrożenie interesu majątkowego jednego z małżonków i z reguły także dobra rodziny.

    Jako przykłady zaistnienia tych ważnych powodów Sąd Najwyższy wypowiadał się wielokrotnie.

    Separacja

    W wyroku z dnia 24 listopada 2017 r. o sygn. I CSK 118/17 jako jeden z takich powodów SN uznał separację między małżonkami. Sąd stwierdził, że długotrwała faktyczna separacja może usprawiedliwiać ustanowienie rozdzielności majątkowej przez sąd, jeżeli ten stan rzeczy uniemożliwia współdziałanie w zarządzaniu majątkiem wspólnym, pociąga za sobą naruszenie lub poważne zagrożenie interesu majątkowego jednego z małżonków lub też skutkuje trwałym zerwaniem wszelkich stosunków majątkowych i brakiem możliwości podejmowania wspólnych decyzji gospodarczych.

    Zerwanie stosunków majątkowych

    Natomiast w wyroku  z dnia  14 stycznia 2005  r. o sygn. III CK 112/04 Sąd Najwyższy stwierdził, że przesłanką zastosowania art. 52 § 1 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego może być trwałe zerwanie wszelkich stosunków majątkowych oraz brak możliwości podejmowania wspólnych decyzji gospodarczych.

    Postępowanie karne

    W wyroku z dnia 15 października 1998 r. (I CKN 854/97) Sąd Najwyższy uznał, że wszczęcie postępowania karnego przeciwko jednemu z małżonków może stanowić ważny powód do zniesienia wspólności ustawowej.

    Trwonienie pieniędzy

    W wyroku  z dnia  10 lutego 1997  r. (sygn. I CKN 70/96) Sąd Najwyższy za ważny powód uzasadniający zniesienie wspólności majątkowej między małżonkami uznał wytworzenie przez jednego z nich takiej sytuacji, w której dalsze trwanie wspólności zagraża interesom drugiego małżonka i dobru rodziny, co może mieć miejsce zwłaszcza wówczas, gdy jeden z małżonków trwoni wspólny dorobek lub wykazuje zupełną niegospodarność.

    Lekkomyślne zaciągnięcie długów

    Przyjmuje się dopuszczalność uznania za „ważny powód” w rozumieniu art. 52 § 1 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego m.in. lekkomyślne zaciąganie przez jednego z małżonków długów podważających podstawę utrzymania rodziny. Jednocześnie sąd zaznaczył, że w takiej sytuacji ustalenia przez sąd wymaga zarówno element lekkomyślności, jak i zagrożenia bytu rodziny (II CRN 95/93 – Wyrok Sądu Najwyższego wyrok  z dnia  17 września 1993 r.).

    Należy pamiętać, że to zawsze do decyzji sądu rozpatrującego sprawę należy decyzja o uznaniu danych powodów za ważne. Nie ulega jednak wątpliwości, że orzecznictwo Sądu Najwyższego ma duży wpływ na orzekanie innych sądów.

    KS