Tag: umowa

  • Sposoby ustanowienia rozdzielności majątkowej w trakcie trwania małżeństwa

    Ustanowienie rozdzielności majątkowej w czasie trwania małżeństwa to proces, w którym małżonkowie decydują się na oddzielenie swoich majątków, tak aby każde z nich zarządzało i było odpowiedzialne za swoje własne mienie. W polskim porządku prawnym, ten proces może być przeprowadzony na dwa główne sposoby:

    Umowa majątkowa małżeńska (intercyza)

    Małżonkowie mogą zawrzeć umowę majątkową małżeńską (potocznie nazywaną intercyzą), która zmienia ustrój majątkowy małżeński z ustawowej wspólności majątkowej na rozdzielność majątkową. Umowa ta może być zawarta zarówno przed zawarciem małżeństwa, jak i w trakcie jego trwania. Umowa taka musi być sporządzona w formie aktu notarialnego. Od momentu zawarcia umowy każde z małżonków posiada oddzielny majątek i zarządza nim samodzielnie. Dochody, które każde z nich uzyskuje po zawarciu umowy, stają się ich wyłączną własnością. Konieczne jest dokonanie podziału majątku objętego dotychczasowego wspólnotą. Możliwe jest nabywanie rzeczy na zasadach współwłasności w częściach ułamkowych. Warto zaznaczyć, że ustanowienie rozdzielności majątkowej odnosi się jedynie do sfery majątkowej, a nie odnosi się do wzajemnych praw i obowiązków małżonków.

    Rozdzielność majątkowa ustanowiona przez sąd

    Jeśli małżonkowie nie mogą dojść do porozumienia w kwestii ustanowienia rozdzielności majątkowej lub jeśli sytuacja tego wymaga (np. gdy jeden z małżonków działa na szkodę wspólnego majątku), można złożyć wniosek do sądu o ustanowienie rozdzielności majątkowej. Sąd rozpatruje sprawę i decyduje o ustanowieniu rozdzielności majątkowej. Sąd może ustalić datę rozdzielności na wcześniejszą, jeśli zachodzą ku temu ważne powody (w przypadku umowy sporządzonej przed notariuszem nie jest to możliwe). Po ustanowieniu rozdzielności majątkowej przez sąd, każdy z małżonków ma odrębny majątek, a ich wspólny majątek zostaje podzielony.

    Kiedy warto rozważyć rozdzielność majątkową?

    Rozdzielność majątkowa może być korzystna w sytuacjach, gdy jedno z małżonków prowadzi działalność gospodarczą i istnieje ryzyko powstania długów. Małżonkowie mogą mieć również różne podejście do zarządzania finansami. Istnieje ryzyko rozwodu i związanych z tym komplikacji finansowych. W obu przypadkach ustanowienie rozdzielności majątkowej wymaga przemyślenia oraz często porady prawnej, aby dokładnie zrozumieć konsekwencje tego kroku.

  • Podstawa opodatkowania podatkiem od czynności cywilnoprawnych dla umowy o dział spadku

    Umowa o dział spadku jako umowa cywilnoprawna podlega opodatkowaniu podatkiem od czynności cywilnoprawnych. Zgodnie z art.1 ustawy o z dnia 9 września 2000 r. o podatku od czynności cywilnoprawnych umowy o dział spadku podlegają opodatkowaniu w części dotyczącej spłat lub dopłat. Zatem w przypadku braku dopłaty lub spłaty umowa o dział spadku nie podlega opodatkowaniu tym podatkiem. Obowiązek podatkowy ciąży natomiast na podmiocie nabywającym rzeczy lub prawa majątkowe ponad udział w spadku. Podstawę opodatkowania stanowi natomiast wartość rynkowa rzeczy lub prawa majątkowego nabytego ponad wartość udziału w spadku.

    Spłatę według stanowiska doktryny i judykatury należy rozumieć jako świadczenie pieniężne przysługujące w wypadku zniesienia współwłasności rzeczy przez przyznanie jej własności jednemu ze współwłaścicieli, stanowiąca równowartość udziału we współwłasności. Natomiast dopłata to pieniężne mające na celu wyrównanie różnic w wartości rzeczy powstałych na skutek fizycznego podziału rzeczy wspólnej lub przyznania współwłaścicielom własności rzeczy mających nierówną wartość. Zgodnie z k.p.c. skład i wartość spadku podlegającego podziałowi ustala sąd. Ustalenie to prowadzi do określenia wartości udziałów poszczególnych spadkobierców, wpływając na układ sched spadkowych i w konsekwencji decydując o wysokości przysługujących spadkobiercom spłat lub dopłat.

    Wartość rynkową przedmiotu czynności cywilnoprawnych określa się na podstawie przeciętnych cen stosowanych w obrocie rzeczami tego samego rodzaju i gatunku, z uwzględnieniem ich miejsca położenia, stanu i stopnia zużycia, oraz w obrocie prawami majątkowymi tego samego rodzaju, z dnia dokonania tej czynności, bez odliczania długów i ciężarów. Jeżeli podatnik nie określił wartości przedmiotu czynności cywilnoprawnej lub wartość określona przez niego nie odpowiada, według oceny organu podatkowego, wartości rynkowej, organ ten wezwie podatnika do jej określenia, podwyższenia lub obniżenia, w terminie nie krótszym niż 14 dni od dnia doręczenia wezwania, podając jednocześnie wartość według własnej, wstępnej oceny.

    Pamiętać więc należy, że podstawą opodatkowania będzie wartość rynkowa, a nie kwota będąca wg. Stron odpłatą za nabycie rzeczy. W związku z tym przy określaniu wartości rynkowej, dla celów podatku od czynności cywilnoprawnej brak jest podstaw do pomniejszania tej wartości o wartość nakładów poniesionych na rzecz. Rozliczenia z tytułu poniesionych nakładów i ostateczna cena po ich rozliczeniu jest kwestią rozstrzyganą na podstawie przepisów prawa cywilnego. 

  • Nakłady na majątek osobisty małżonka w perspektywie podziału majątku wspólnego.

    Kwestią nakładów na majątek osobisty małżonka zajął się Sąd Najwyższy (Postanowienie Sądu Najwyższego I CSK 3142/22 z dnia 21 grudnia 2022 r.).

    Wciąż najczęściej wybieranym rozwiązaniem, jeżeli chodzi o formę ustroju majątkowego małżonków, jest wspólność majątkowa. Jest to w pewnym sensie rozwiązanie preferowane przez ustawodawcę, uregulowane jako podstawowe i w pewnym sensie preferowane przez niego.

    Wspólność majątkowa raz ustanowiona, nie musi trwać już jednak zawsze. Zgodnie z przepisami kodeksu rodzinnego i opiekuńczego, może zostać ona zniesiona w różny sposób, np. poprzez wprowadzenie przez małżonków umownego ustroju majątkowego już w czasie trwania małżeństwa, poprzez wprowadzenie przymusowej rozdzielności majątkowej czy przez sąd na wniosek któregokolwiek z małżonków z ważnych powodów. Ustanie wspólności majątkowej powoduje także orzeczenie separacji lub rozwodu.

    W momencie ustania wspólności majątkowej, zgodnie z art. 45 §1 i 2 k.r. i. o., przy podziale majątku wspólnego należy dokonać rozliczeń między małżonkami, tak aby uwzględnić wkłady małżonków na poczet majątku wspólnego. Z pewnością nie budzi do wątpliwości. Jednakże, podkreślić należy, że takiego rodzaju rozliczeń należy dokonać w drugą stronę. Wziąć należy pod uwagę przyrosty majątku osobistego małżonka, kosztem majątku wspólnego.

    Tytułem zobrazowania twierdzenia Sądu w drodze prostego przykładu:

    Jeżeli żona posiada mieszkanie przed ślubem (czyli posiada je w majątku osobistym), ale po ślubie dokona jego remontu z pieniędzy zarobionych przez nią i męża, w przypadku podziału majątku wspólnego, mąż będzie uprawniony do żądania nie tylko zwrotu nominalnego nakładu, ale również zwiększenia przypadającej mu udziału w majątku o odpowiednią część wartości, o którą wzrosła wartość mieszkania żony w wyniku remontu

    W omawianej sprawie  Sąd Okręgowy orzekł o rozliczeniu nakładów z majątku wspólnego małżonków na wniesiony przez uczestnika wkład do spółki cywilnej, przekształconej następnie w spółkę jawną, bez złożenia przez wnioskodawczynię stosownego żądania; we wniosku i w dalszym toku postępowania wnioskodawczyni żądała bowiem 1/4 dochodu ze sprzedaży przedsiębiorstwa spółki. Nadto Sąd – zdaniem uczestnika: błędnie – ocenił, że rozliczeniu podlega kwota stanowiąca równowartość udziału uczestnika w spółce jawnej w dniu ustania wspólności majątkowej, która to wartość dalece różni się od kwoty rzeczywiście wpłaconej przez uczestnika tytułem wkładu do spółki cywilnej, przekształconej następnie w spółkę jawną.

    Zdaniem Sądu Najwyższego wystarczające jest wskazanie na dokonanie określonego nakładu (w postaci pieniężnej lub nakładu rzeczowego) i wykazanie jego poczynienia.  Wysokość zaś kwoty, która z tego tytułu powinna być uwzględniona w rozliczeniach dokonywanych w ramach podziału majątku wspólnego, niejednokrotnie nie musi finalnie odpowiadać nominalnej wartości nakładu, nierzadko dokonanego na wiele lat przed ustaniem wspólności ustawowej; wysokość ta podlega bowiem ustaleniu z uwzględnieniem wypracowanych w tym zakresie zasad właściwych dla postępowania działowego.

    Takie stanowisko, znajdujące umocowanie w brzmieniu przywołanych przepisów, wyraża ideę ochrony – przez odtworzenie pełnej wartości – majątku wspólnego, uszczuplonego wskutek nakładów na majątek osobisty małżonka.

  • Dział spadku, w którym jest przedsiębiorstwo

    Zgodnie z art. 1037 § 3 kc jeżeli do spadku należy przedsiębiorstwo, umowa o dział spadku powinna być zawarta w formie pisemnej z podpisami notarialnie poświadczonymi. Jeżeli jednak w skład przedsiębiorstwa wchodzi nieruchomość albo przedsiębiorstwo jest objęte zarządem sukcesyjnym, umowa o dział spadku powinna być zawarta w formie aktu notarialnego.

    Częściowy dział spadku w sądzie jest dopuszczalny z tego powodu, że w skład spadku wchodzi przedsiębiorstwo (1038 § 3 kc). Normalnie sąd może ograniczyć dział spadku tylko z ważnych powodów. Jednocześnie zgodnie z art. 10381 kc w przypadku gdy w skład spadku wchodzi przedsiębiorstwo, dział spadku obejmuje to przedsiębiorstwo z uwzględnieniem potrzeby zapewnienia kontynuacji prowadzonej przy jego wykorzystaniu działalności gospodarczej, chyba że spadkobiercy oraz małżonek spadkodawcy, któremu przysługuje udział w przedsiębiorstwie, nie osiągnęli porozumienia co do kontynuacji tej działalności. Jest to więc analogiczna zasada jak przy gospodarstwie rolnym (art. 213 kc)

  • Umowy między małżonkami

    Sąd Apelacyjny w Warszawie w wyroku z dnia 15 lipca 2021 r. (V ACa 651/19) starał się wyznaczyć granice dopuszczalności umów między małżonkami w sprawach majątkowych. Zdaniem sądu „w czasie trwania ustawowej wspólności majątkowej małżeńskiej dopuszczalne jest rozporządzenie przez małżonka przedmiotem wchodzącym w skład majątku wspólnego na rzecz majątku odrębnego drugiego małżonka. Wspólność majątkowa powinna bowiem służyć przede wszystkim samym małżonkom, a dysponowanie wchodzącymi do tej wspólności składnikami majątkowymi powinno stanowić ich wyłączne prawo”.

    Niemniej jednak Sąd wprowadził pewne ograniczenia : „swobodę małżonków w tym zakresie ogranicza przepis art. 35 k.r.o. Sprzeczne z tym przepisem, i w konsekwencji nieważne (art. 58 § 1 k.c.), będą takie czynności prawne między małżonkami, odnoszące się do składników majątku wspólnego, których treść i cel wskazują, że zmierzają do podziału majątku wspólnego w czasie trwania wspólności ustawowej”.

    Oczywiście sąd ma rację że nie można obchodzić przepisów o zakazie podziału majątku wspólnego w czasie trwania wspólności ustawowej np. poprzez umowy kupna-sprzedaży lub umowy darowizny obejmujące cały majątek. Co jednak, gdy umowa dotyczy nie całego majątku, ale tylko jednego składnika majątku wspólnego. Co jeśli ten składnik majątku ma istotną wartość majątku wspólnego. Jak ma określić dopuszczalność takiej umowy notariusz (gdyż najczęściej takie pytanie będzie się odnosić do nieruchomości) ? Te pytania pozostają bez odpowiedzi. W praktyce zatem bezpieczniej będzie wprowadzić „na chwilę” stan rozdzielności majątkowej, podpisać umowę z małżonkiem ws wybranego składnika majątku, a potem na powrót wprowadzić stan wspólności majątkowej.

  • Opodatkowanie odpłatnej umowy o podział majątku wspólnego między byłym małżonkiem a spadkobiercami drugiego małżonka

    Dyrektor Krajowej Informacji Skarbowej w interpretacji indywidualnej z dnia 24 maja 2021 r.; 0111-KDIB2-3.4014.16.2021.5.ASZ pochylił się nad problemem odpłatnej umowy o podział majątku. W realiach niniejszej sprawy małżonkowie rozwiedli się i zamierzali przeprowadzić podział majątku przed notariuszem. Niestety zanim do podziału doszło jeden z małżonków zmarł a spadek po nim (w którego skład wchodził udział w wysokości ½ w nieruchomości) nabyli jego dwaj synowie. Żyjący małżonek wraz ze spadkobiercami postanowili zawrzeć notarialną umowę podziału majątku wspólnego obejmującą nieruchomość, która znajdowała się w majątku wspólnym nabytym w czasie trwania małżeństwa, w którym obowiązywał ustrój wspólności majątkowej małżeńskiej.

    Organ zaznaczył, że opodatkowaniu podatkiem od czynności cywilnoprawnych podlegają umowy ściśle określone w ustawie. Jest to między innymi umowa o dział spadku oraz umowa o zniesienie współwłasności – w części dotyczącej spłat lub dopłat. Umowy takie rodzą skutki tożsame z umową, którą planowali zawrzeć małżonek i spadkobiercy. Z uwagi na to powstało zagadnienie, czy odpłatna umowa (z dopłatami i spłatami) o podział majątku wspólnego między byłym małżonkiem a spadkobiercami drugiego małżonka również podlega opodatkowaniu.

    W omawianej interpretacji organ stwierdził, że podatek nie jest należny. Przedmiotowa umowa nie jest bowiem ani umową o zniesienie współwłasności, ponieważ dotyczy wspólności majątkowej małżeńskiej i jej skutki prawne są odmienne, ani umową o dział spadku, gdyż nie jest zawierana pomiędzy spadkobiercami. Dopuszczalność takiej umowy potwierdzają art. 46 i 501 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego.

  • Leasing a rozwód – do kogo należy samochód wzięty w leasing przed a wykupiony już po rozwodzie?

    Zgodnie z art. 31 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego z chwilą zawarcia małżeństwa powstaje między małżonkami z mocy ustawy wspólność majątkowa obejmująca przedmioty majątkowe nabyte w czasie jej trwania przez oboje małżonków lub przez jednego z nich. Aby aktywa nabyte podczas trwania małżeństwa zostały zaliczone do majątku osobistego musi zostać spełniona któraś z przesłanek zawartych w art. 33 KRiO. Jak zostało wskazane w wyroku SN z dnia 28 stycznia 2015 r., sygn.. II CSK 322/14 „nakłady z majątku wspólnego na majątek osobisty małżonka już w chwili ich dokonywania muszą powodować przymnożenie (zakup nowych składników, ulepszenie już istniejących) lub utrzymanie majątku osobistego małżonka.”

    Przedmiotem ww. orzeczenia było zagadnienie jak należy rozliczyć koszty i korzyści wynikające z umowy leasingu z opcją zakupu przedmiotu tej umowy, w przypadku gdy umowa została zawarta przez jednego z małżonków w czasie obowiązywania wspólności majątkowej małżeńskiej, opłacanej w przeważającej części z majątku wspólnego.

    Podział majątku wspólnego następuje przy uwzględnieniu jego wartości z dnia dokonywania podziału, ale według stanu istniejącego w chwili ustania wspólności majątkowej. We wspomnianym wyroku w chwili ustania wspólności majątkowej w skład wspólnego majątku wchodziło wynikające z umowy leasingu prawo użytkowania rzeczy oraz roszczenie o jej nabycie. Już po ustaniu wspólności roszczenie o zakup zostało przekształcone w prawo własności. Pomimo tego, że miało to miejsce już po ustaniu wspólności, powstałe prawo własności również należy traktować jako wspólne (wchodzące do majątku wspólnego). Sąd w uzasadnieniu zaznaczył, że późniejsze przekształcenie roszczenia nie zmieniło wspólnego charakteru praw majątkowych stron.

    Podsumowując, zarówno prawa i obowiązki z umowy leasingu jak i wykupiony pojazd, nawet po ustaniu wspólnoty majątkowej, stanowią współwłasność małżonków.