Zgodnie z art. 52 § 1 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego z ważnych powodów każdy z małżonków może żądać ustanowienia przez sąd rozdzielności majątkowej. Przepis ten nie precyzuje jednak konkretnych sytuacji i powodów, które mogłyby zostać uznane przez sąd za ważne.
W wyroku z dnia 31 stycznia 2003 r. o sygn. IV CKN 1710/00 Sąd Najwyższy podkreślił rolę ustroju małżeńskiej wspólności majątkowej. Ma ona na celu wzmocnienie rodziny oraz zapewnienie jej ustabilizowanej bazy materialnej i najpełniej realizuje zasadę równych praw obojga małżonków w dziedzinie stosunków majątkowych, stanowiących materialną podstawę funkcjonowania rodziny. Przez ważne powody, dające podstawę do zniesienia tej wspólności, sąd rozumie wytworzenie się takiej sytuacji, która w konkretnych okolicznościach faktycznych wywołuje stan pociągający za sobą naruszenie lub poważne zagrożenie interesu majątkowego jednego z małżonków i z reguły także dobra rodziny.
Jako przykłady zaistnienia tych ważnych powodów Sąd Najwyższy wypowiadał się wielokrotnie.
Separacja
W wyroku z dnia 24 listopada 2017 r. o sygn. I CSK 118/17 jako jeden z takich powodów SN uznał separację między małżonkami. Sąd stwierdził, że długotrwała faktyczna separacja może usprawiedliwiać ustanowienie rozdzielności majątkowej przez sąd, jeżeli ten stan rzeczy uniemożliwia współdziałanie w zarządzaniu majątkiem wspólnym, pociąga za sobą naruszenie lub poważne zagrożenie interesu majątkowego jednego z małżonków lub też skutkuje trwałym zerwaniem wszelkich stosunków majątkowych i brakiem możliwości podejmowania wspólnych decyzji gospodarczych.
Zerwanie stosunków majątkowych
Natomiast w wyroku z dnia 14 stycznia 2005 r. o sygn. III CK 112/04 Sąd Najwyższy stwierdził, że przesłanką zastosowania art. 52 § 1 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego może być trwałe zerwanie wszelkich stosunków majątkowych oraz brak możliwości podejmowania wspólnych decyzji gospodarczych.
Postępowanie karne
W wyroku z dnia 15 października 1998 r. (I CKN 854/97) Sąd Najwyższy uznał, że wszczęcie postępowania karnego przeciwko jednemu z małżonków może stanowić ważny powód do zniesienia wspólności ustawowej.
Trwonienie pieniędzy
W wyroku z dnia 10 lutego 1997 r. (sygn. I CKN 70/96) Sąd Najwyższy za ważny powód uzasadniający zniesienie wspólności majątkowej między małżonkami uznał wytworzenie przez jednego z nich takiej sytuacji, w której dalsze trwanie wspólności zagraża interesom drugiego małżonka i dobru rodziny, co może mieć miejsce zwłaszcza wówczas, gdy jeden z małżonków trwoni wspólny dorobek lub wykazuje zupełną niegospodarność.
Lekkomyślne zaciągnięcie długów
Przyjmuje się dopuszczalność uznania za „ważny powód” w rozumieniu art. 52 § 1 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego m.in. lekkomyślne zaciąganie przez jednego z małżonków długów podważających podstawę utrzymania rodziny. Jednocześnie sąd zaznaczył, że w takiej sytuacji ustalenia przez sąd wymaga zarówno element lekkomyślności, jak i zagrożenia bytu rodziny (II CRN 95/93 – Wyrok Sądu Najwyższego wyrok z dnia 17 września 1993 r.).
Należy pamiętać, że to zawsze do decyzji sądu rozpatrującego sprawę należy decyzja o uznaniu danych powodów za ważne. Nie ulega jednak wątpliwości, że orzecznictwo Sądu Najwyższego ma duży wpływ na orzekanie innych sądów.
KS