Prowadzący działalność gospodarczą czyni to w oparciu o swoje przedsiębiorstwo.

Definicja

Przedsiębiorstwo jest zorganizowanym zespołem składników niematerialnych i materialnych przeznaczonym do prowadzenia działalności gospodarczej. Obejmuje ono w szczególności:

1. oznaczenie indywidualizujące przedsiębiorstwo lub jego wyodrębnione części (nazwa przedsiębiorstwa);
2. własność nieruchomości lub ruchomości, w tym urządzeń, materiałów, towarów i wyrobów, oraz inne prawa rzeczowe do nieruchomości lub ruchomości;
3. prawa wynikające z umów najmu i dzierżawy nieruchomości lub ruchomości oraz prawa do korzystania z nieruchomości lub ruchomości wynikające z innych stosunków prawnych;
4. wierzytelności, prawa z papierów wartościowych i środki pieniężne;
5. koncesje, licencje i zezwolenia;
6. patenty i inne prawa własności przemysłowej;
7. majątkowe prawa autorskie i majątkowe prawa pokrewne;
8. tajemnice przedsiębiorstwa;
9. księgi i dokumenty związane z prowadzeniem działalności gospodarczej.

Zbycie przedsiębiorstwa

Spadkobiercy lub małżonkowie zamiast dzielić przedsiębiorstwo mogą je sprzedać.

Czynność prawna mająca za przedmiot przedsiębiorstwo obejmuje wszystko, co wchodzi w skład przedsiębiorstwa, chyba że co innego wynika z treści czynności prawnej albo z przepisów szczególnych. Kto nabywa przedsiębiorstwo, może je nadal prowadzić pod dotychczasową nazwą. Powinien jednak umieścić dodatek wskazujący firmę lub nazwisko nabywcy, chyba że strony postanowiły inaczej

Nabywca przedsiębiorstwa jest odpowiedzialny solidarnie ze zbywcą za jego zobowiązania związane z prowadzeniem przedsiębiorstwa, chyba że w chwili nabycia nie wiedział o tych zobowiązaniach, mimo zachowania należytej staranności. Odpowiedzialność nabywcy ogranicza się do wartości nabytego przedsiębiorstwa według stanu w chwili nabycia, a według cen w chwili zaspokojenia wierzyciela. Odpowiedzialności tej nie można bez zgody wierzyciela wyłączyć ani ograniczyć

Zbycie lub wydzierżawienie przedsiębiorstwa albo ustanowienie na nim użytkowania powinno być dokonane w formie pisemnej z podpisami notarialnie poświadczonymi. Zbycie przedsiębiorstwa należącego do osoby wpisanej do rejestru powinno być wpisane do rejestru. Jeżeli w skład przedsiębiorstwa wchodzi nieruchomość konieczne jest zachowanie formy aktu notarialnego.

Przedsiębiorstwo w spadku.

W testamencie sporządzonym w formie aktu notarialnego spadkodawca może postanowić, że oznaczona osoba nabywa przedmiot zapisu z chwilą otwarcia spadku (zapis windykacyjny). Przedmiotem zapisu windykacyjnego może być też przedsiębiorstwo.

Jeżeli do spadku należy przedsiębiorstwo, umowa o dział spadku powinna być zawarta w formie pisemnej z podpisami notarialnie poświadczonymi. Jeżeli jednak w skład przedsiębiorstwa wchodzi nieruchomość albo przedsiębiorstwo jest objęte zarządem sukcesyjnym, umowa o dział spadku powinna być zawarta w formie aktu notarialnego

Sądowy częściowy dział spadku może nastąpić w szczególności z tego powodu, że w skład spadku wchodzi przedsiębiorstwo.

W przypadku gdy w skład spadku wchodzi przedsiębiorstwo, dział spadku obejmuje to przedsiębiorstwo z uwzględnieniem potrzeby zapewnienia kontynuacji prowadzonej przy jego wykorzystaniu działalności gospodarczej, chyba że spadkobiercy oraz małżonek spadkodawcy, któremu przysługuje udział w przedsiębiorstwie, nie osiągnęli porozumienia co do kontynuacji tej działalności.

Przedsiębiorstwo w upadłości

Należności z tytułu udziału w majątku wspólnym małżonek upadłego może dochodzić w postępowaniu upadłościowym.

Istnieje domniemanie, że majątek wspólny powstały w okresie prowadzenia przedsiębiorstwa przez upadłego został nabyty ze środków pochodzących z dochodów tego przedsiębiorstwa.

Znaczenie momentu rozpoczęcia działalności

Co do zasady majątek przedsiębiorstwa (jednoosobowej działalności gospodarczej) założonego w trakcie małżeństwa stanowi majątek wspólny i podlega normalnemu podziałowi. Natomiast jeżeli działalność gospodarcza została rozpoczęta przed ślubem to majątek przedsiębiorstwa stanowi co do zasady majątek osobisty tego małżonka, który prowadzi działalność gospodarczą. Oczywiście w takim przypadku ewentualne nakłady z majątku wspólnego na firmę małżonka powinny zostać zwrócone. Jednak jeżeli nakłady na firmę przyniosły dochód dla rodziny to zgodnie z ogólnymi zasadami rozliczenia nakładów nie podlegają zwrotowi.

Wycena przedsiębiorstwa a osobista praca w firmie

Często duży wpływa na wartość przedsiębiorstwa stanowi osobista praca małżonka prowadzącego działalność gospodarczą. Może być tak że to głównie ta praca powoduje że firma przynosi zysk. Dochód uzyskiwany przez współwłaściciela przedsiębiorstwa dzięki jego osobistej pracy, nie jest równoznaczny z pożytkami i innymi przychodami z tego przedsiębiorstwa, podlegającymi rozliczeniu w postępowaniu działowym (postanowienie SN z dnia 16 grudnia 2011 r., V CSK 28/11, niepubl.). Ma to takie znaczenie, że wartość takiej osobistej pracy w firmie powinna pomniejszyć zysk jaki przynosi firma, którystanowi pożytek z przedsiębiorstwapodlegający rozliczeniu przy podziale majątku wspólnego.

Podobnie wypowiedział się Sąd Najwyższy z dnia 3 lutego 2016 r. (V CSK 299/15):

jeżeli wysokie dochody z prowadzonej jednoosobowo działalności gospodarczej były osiągane głównie dzięki wiedzy i doświadczeniu przedsiębiorcy, który z powodu choroby nie może osobiście kontynuować dotychczasowej działalności, przy ustalaniu wartości przedsiębiorstwa w sprawie o podział majątku wspólnego po ustaniu wspólności majątkowej między małżonkami uzasadnione jest pominięcie wartości goodwill. Goodwill oznacza dodatkową wartość, jaką można przypisać aktywom dzięki ich zorganizowaniu i wspólnemu wykorzystaniu.