Podział w przypadku rozwodu

Zgodnie z art. 31 §2 pkt 4 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego do majątku wspólnego wchodzą między innymi kwoty składek zewidencjonowanych na subkoncie ZUS. Na subkonto ZUS trafia 7,3% składki emerytalnej (jeżeli ubezpieczony nie ma konta w OFE) lub 4,38% (jeżeli ubezpieczony posiada konto w OFE). Środki te w razie rozwodu i podziału majątku wspólnego są dzielone i przekazywane według zasad określonych w ustawie o systemie ubezpieczeń społecznych.

Warunek podziału

Podział środków zewidencjonowanych na subkoncie ZUS, jest możliwy tylko w przypadku, gdy rozwód nastąpił nie później niż w dniu:

• złożenia przez właściciela subkonta wniosku o emeryturę z tytułu osiągnięcia wieku emerytalnego wynoszącego 65 lat lub jeżeli złożenie takiego wniosku nie jest wymagane - nabycia prawa do emerytury w wieku emerytalnym wynoszącym 65 lat;
• osiągnięcia przez właściciela subkonta wieku emerytalnego wynoszącego 65 lat, przez osoby, które miały ustalone prawo do okresowej emerytury kapitałowej do dnia poprzedzającego osiągnięcie tego wieku.

Warunek ten ma zastosowanie także przypadku śmierci ubezpieczonego.

Subkonto w ZUS i konto w OFE

Sytuacja różni się w zależności od tego czy osoba, której środki są dzielone była członkiem OFE. Jeżeli odpowiedź jest twierdząca, całą procedurę inicjuje fundusz, który najpierw dokonuje podziału środków zgromadzonych na odpowiednim koncie OFE (zobacz też: podział środków z konta OFE), a następnie zawiadamia o tym Zakład, który rozpoczyna procedurę podziału środków zewidencjonowanych na subkoncie.

W przeciwnym razie ZUS dokona podziału po okazaniu dowodu, że środki zgromadzone na subkoncie przypadły byłemu współmałżonkowi (najczęściej prawomocne postanowienie o podziale majątku).

Procedura podziału

Środki, które zasądzono (lub w inny sposób przydzielono – na przykład przez podział przed notariuszem) na rzecz jednego małżonka (X) z subkonta drugiego małżonka (Y) są przelewane, w ramach tak zwanej wypłaty transferowej, z subkonta Y na subkonto X. Jeżeli X nie posiada swojego subkonta zostaje ono założone przez ZUS.

Wypłaty transferowe mają miejsce w ostatnim dniu roboczym lutego, maja, sierpnia lub listopada, dlatego środki są przekazywane w dacie najbliższej wypłaty po zawiadomieniu z OFE lub łożeniu wniosku przez uprawnionego małżonka.

Jednorazowa wypłata

Istnieje możliwość jednorazowej wypłaty wszystkie środki z subkonta. Dotyczy to jedynie tych uprawnionych, którzy nie posiadali subkonta, dlatego ZUS sam im je automatycznie założył. Jeżeli dana osoba (małżonek Y – posiadacz „dzielonego” konta) ma konto także w OFE i tam uprawnionemu wypłacono środki jednorazowo (na podstawie art. 129a ustawy o organizacji i funkcjonowaniu funduszy emerytalnych), to ZUS także dokona takiej wypłaty.

• Jeżeli małżonek Y posiada jedynie subkonto ZUS, to Zakład zastosuje art. 129a ustawy o organizacji i funkcjonowaniu funduszy emerytalnych odpowiednio i wypłaci środki jednorazowo jeżeli uprawniony:
• jeżeli złoży wniosek o wypłatę wraz z decyzją przyznającą mu emeryturę, zaopatrzenie emerytalne, emeryturę dla rolników lub uposażenie w stanie spoczynku;
• jeżeli nie nabędzie prawa do emerytury, o ile ukończyły 60 lat w przypadku kobiet i 65 lat w przypadku mężczyzn;
• jeżeli złoży wniosek o wypłatę i jest osobą urodzoną przed dniem 1 stycznia 1969 r., o ile zgromadzone na jego rachunku środki w kwocie ustalonej w dniu złożenia wniosku nie są wyższe od kwoty stanowiącej:
  • 50% przeciętnego wynagrodzenia, jeżeli otwarcie rachunku w OFE nastąpiło przed dniem 1 stycznia 2002 r. lub
  • 150% przeciętnego wynagrodzenia, jeżeli otwarcie rachunku nastąpiło po dniu 1 stycznia 2002 r.

Podział w przypadku śmierci

Także przy podziale środków w wypadku śmierci ubezpieczonego sytuacja różni się w zależności od tego czy zmarły należał do funduszu emerytalnego czy nie. Znowu – jeżeli był on członkiem OFE, to fundusz zaczyna dzielić zewidencjonowane na swoich kontach środki a następnie zawiadamia ZUS. Jeśli natomiast zmarły posiadał tylko subkonto, ZUS dokona podziału po zainicjowaniu przez odpowiednią osobę.

Przede wszystkim, jeżeli zmarły pozostawał we wspólności majątkowej połowa środków zewidencjonowanych na subkoncie zostanie „przelana” w procedurze wypłaty transferowej na konto drugiego małżonka. Pozostałą część środków należy wypłacić osobom upoważnionym. Są to osoby, które wskazał sam spadkodawca z imienia i nazwiska w odpowiednim oświadczeniu (oświadczenie można złożyć, zmienić i odwołać w każdym czasie). W oświadczeniu tym, wskazuje się także do pobrania jakiej części środków dana osoba jest upoważniona. Osobom takim ZUS wypłaca odpowiednie sumy po przedstawieniu dowodu tożsamości. Istnieje możliwość dokonania wypłaty jednorazowo lub w ratach (przez czas nie dłuższy niż 2 lata), z tym, że jeżeli zmarły posiadał także konto w OFE, wypłata z subkonta ZUS nastąpi w takiej samej formie, jak miało to miejsce w OFE.

Jeżeli zmarły nie wskazał osób uprawnionych, środki wchodzą w skład spadku i podlegają podziałowi na zasadach ogólnych. Wypłata środków na rzecz spadkobierców odbywa się dokładnie tak samo jak przy osobach uprawnionych, z tym, że muszą oni okazać także prawomocne postanowienie o stwierdzeniu nabycia spadku.

Małżonek zmarłego, który jest osobą uprawnioną lub spadkobiercą może żądać przekazania należnych mu środków na swoje subkonto w drodze wypłaty transferowej.

Należy pamiętać, że tak jak przy rozwodzie, podział środków z subkonta możliwy jest tylko jeśli zmarły nie zacznie pobierać emerytury (patrz: Warunek podziału powyżej).